Theo van Gogh kwam vingers en tenen tekort om al zijn vijanden te tellen

De term demonisering zal de komende dagen, weken, maanden weer vallen en inderdaad: filmer, schrijver, columnist Theo van Gogh is in zijn carrière aan de lopende band gedemoniseerd, niet in de laatste plaats doordat extreme provocatie altijd zijn tweede natuur is geweest.

Zijn films, zijn boeken, zijn columns, losse uitspraken in de media - ze leidden onvermijdelijk tot woedende reacties, hooglopende conflicten, en soms juridische procedures. Het is wel eens zo geformuleerd: Theo van Gogh kwam vingers en tenen tekort om al zijn vijanden te tellen. Een nationaal enfant terrible, zo is hij ook wel omschreven, maar dan wel - dat moest zelfs een aantal van zijn vijanden toegeven - een enfant terrible met het hart op de juiste plaats.

De laatste keer dat de gemoederen weer torenhoog opliepen, was eind augustus, begin september, nadat VVD-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali in het VPRO-programma Zomergasten het filmpje Submission had laten zien, dat zij samen met Van Gogh had gemaakt. In het filmpje werden vier mishandelde moslimvrouwen getoond. Op hun lichamen waren met messen Arabische teksten gekalligrafeerd. Van Gogh en Hirsi Ali wilden met hun film stelling nemen tegen fundamentalistische teksten in de koran over de positie van de vrouw. 'De hele moslimwereld zal over me heen vallen', wist Hirsi Ali al van tevoren. 'Wij leggen de wreedheid van de islam letterlijk bloot.'

Hirsi Ali dook daags na de vertoning van het filmpje onder, nadat op een islamitische internetsite haar geheime privé-adres was gepubliceerd en nadat op die site ook onverholen dreigementen aan het adres van Hirsi Ali en ook Van Gogh waren gepubliceerd. Het ging daarbij om de site groups.com/MuwahhidinDeWareMoslims. Muwahhidin staat voor 'zij die Gods eenheid erkennen'.

Op de site verscheen op 30 augustus het bericht: 'Muwahhidin Brigade op weg naar H.A. en T.V.G.' Die initialen stonden vrijwel zeker voor Hirsi Ali en Theo van Gogh. Hirsi Ali werd op de site voorts een 'ongelovige duivelse mortadda' (afvallige) genoemd en Theo van Gogh een 'ongelovige duivelse spotter'. Uit de teksten op de site kon worden afgeleid dat in elk geval Hirsi Ali enige tijd was geschaduwd.

Nadat de Dienst Koninklijke en Diplomatieke beveiliging (DKDB) de zaak had bestudeerd, inclusief de teksten op de Muwahhidin-site, werd direct besloten Hirsi Ali te laten onderduiken en permanent te beveiligen. Ook Theo van Gogh kreeg korte tijd politiebescherming, maar hij weigerde de zaak al te serieus te nemen.

Het was niet de eerste keer dat Van Gogh woedende reacties uit moslimhoek kreeg. Dat gebeurde eind 2003 ook, toen Van Gogh Allah weet het beter publiceerde, een bundel met columns, correspondentie en beschouwingen.

In dat boek portretteerde van Gogh het Amsterdamse PvdA-raadslid Fatima Elatik maar weer eens als een 'hoofddoekdragend gansje'. Elatik had ooit gepleit voor een verbod op uitvoering van een toneelstuk over Aisja, de eerste vrouw van de profeet Mohammed. Dat zou 'kwetsend' zijn voor de gevoelens van islamieten, vond Elatik, en zij riep daarmee de voortdurende toorn van Van Gogh over zich af.

'Juffrouw Elatik, hebt u ook maar iets begrepen van de notie dat het socialisme en daarmee de sociaal-democratie, voortkomt uit de Verlichting van zo'n tweehonderd jaar geleden, tijdens welke het recht werd bevochten ongelovig te mogen zijn', schreef Van Gogh in Allah weet het beter. 'Dat wil zeggen: niet te knielen voor God, Jaweh, Allah of wie er nog meer aan het menselijk bijgeloof is ontsproten.'

Recentelijk sprak Vrij Nederland Van Goghs ouders. Zij omschreven hem als 'lief en zorgzaam', en ook als 'totaal familieziek'.