Paling krijgt 'kattenluikje' bij Afsluitdijk

De Afsluitdijk gaat vanaf volgend jaar dagelijks open voor vis. De resultaten van een jaar van zogeheten visvriendelijk sluisbeheer zijn zo positief dat Rijkswaterstaat daartoe heeft besloten.

Het nu en dan openen van de Afsluitdijk is cruciaal voor de palingstand. Piepkleine palinkjes, glasaaltjes, worden geboren in de Sargassozee bij de Bermuda-eilanden en zwemmen zesduizend kilometer met de stroom mee om in zoet water verder op te groeien. Naast overbevissing en stroperij is de tot nog toe potdichte Afsluitdijk een van de oorzaken van de beroerde palingstand in Nederland.

Ander klein grut zoals stekelbaars, brakwatergrondel en spiering lukt het eveneens amper om door de dijk te komen. Spierinkjes zijn belangrijk omdat ze voedsel vormen voor foeragerende trekvogels die het IJsselmeer en Markermeer-IJmeer gebruiken om te rusten en te eten. Spiering geldt als een sleutelsoort voor de biodiversiteit van het IJsselmeer. Ook sterke zwemmers als zalm en forel, die vanuit zee via het IJsselmeer stroomopwaarts in de Rijn paaiplaatsen zoeken, lukt het nog te weinig om de watermuur van de spuistroom in de Afsluitdijk te passeren.

Visvriendelijk

Door nu de deuren van de spuisluizen bij aankomend vloedgetijde eventjes open te zetten, kunnen de visjes van de Waddenzee onder vrij verval het IJsselmeer in zwemmen. Met zijn miljoenen liggen ze met hun neuzen tegen de sluisdeuren te wachten, vooral in de nacht. Gaat de deur op een kier, dan zwemmen de visjes massaal naar binnen. 'Zelfs alleen het onderste deel van de spuisluis openen volstaat, want de jonge vis migreert vooral over de bodem', zegt Marianne Greijdanus, omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat Midden-Nederland.

Een beetje zout water wordt voor lief genomen omdat dit bezinkt in de van nature aanwezige kuilen voor de sluizen. Mogelijk worden openingstijden en deurbeleid nog opgerekt als 'zouthevels' in de toekomst zout water terugvoeren naar de Waddenzee. Bij de schutsluizen worden de visjes binnengelaten als ware het scheepjes. Waddenzeedeur open, vis naar binnen, deur dicht, IJsselmeerdeur open.

Dit eenvoudige en goedkope visvriendelijk sluisbeheer bleek niet alleen dit voorjaar succesvol. In een recente najaarstelling gebruikten onderzoekers van bureau ATKB een net dat de gehele spuikoker omvat. 'Dit net bevatte zoveel vis dat het vanwege het grote gewicht niet boven te krijgen was', zegt Greijdanus. De onderzoekers moesten de eindknoop losmaken en de wonderbaarlijke visvangst ongeteld laten lopen. Deze week volgt een tweede najaarstelling.

Niet alleen het aangepaste sluisbeheer helpt de vissen. Rijkswaterstaat werkt ook aan vispassages waarbij de vissen via een 'kattenluikje' door de Afsluitdijk kunnen. Later dit jaar wordt een beslissing verwacht over een vismigratierivier die dwars door de dijk gaat zonder dat de veiligheid in het geding is.