Kan de VN-top van vandaag het klimaat redden?
Wereldleiders verzamelen zich vanmiddag bij de Verenigde Naties in New York om het klimaat weer op de agenda te zetten. Zeven vragen over wat er op het spel staat en of het nog goed gaat komen.
Hoezo alweer een klimaattop? Wat gebeurt er in New York?
Vandaag komen 125 staatshoofden, regeringsleiders, captains of industry en milieugroepen op uitnodiging van VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon bijeen bij de VN om over klimaatverandering te praten. Ban hoopt dat de wereldleiders mooie nieuwe beloftes doen over hoe zij de uitstoot van broeikasgassen denken te beperken. New York moet zo de aftrap worden voor de grote klimaattop van november volgend jaar in Parijs, waar eindelijk harde afspraken moeten worden gemaakt. Meer mensen hopen op nieuw elan, afgaande op de massale wereldwijde klimaatdemonstraties van afgelopen weekend.
Hoe staat het ervoor met het wereldwijde klimaatbeleid?
Niet best. De vorige klimaattop, in Kopenhagen in 2009, is mislukt. Daar hadden bindende afspraken moeten worden gemaakt over het reduceren van broeikasgassen, om de opwarming te beperken tot 2 graden Celsius, in de geest van het eerste klimaatverdrag, het Kyoto-protocol uit 1997. De top mislukte vooral doordat een groepje grote landen, aangevoerd door de Verenigde Staten en China, brak met het idee van bindende afspraken en besloot tot een eigen aanpak met veel vrijblijvender voornemens. Het proces is sindsdien niet meer vlotgetrokken.
En hoe gaat het met het klimaat?
De opwarming gaat natuurlijk gewoon door. De mensheid kan een gevaarlijke klimaatverandering nog voorkomen, maar niet lang meer, waarschuwen wetenschappers. De uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer bereikte in 2013 een record van 36 miljard ton koolstof wereldwijd. Het CO2-gehalte in de atmosfeer steeg sneller dan sinds het begin van de metingen in 1984. Mogelijk doordat het vermogen van de biosfeer (planten en bodem) om het op te nemen slinkt (biosfeer en oceanen nemen elk ongeveer een kwart van de uitstoot op). Door de toename van koolstof in de oceanen neemt de verzuring ervan extreem toe.
Een mijlpaal van afgelopen jaar was dat China per hoofd inmiddels een grotere CO2-vervuiler is dan de Europese Unie, met dank aan de vele kolencentrales die daar afgelopen jaren zijn gebouwd. De gemiddelde uitstoot per persoon per jaar is wereldwijd 5 ton koolstof. Voor de EU is dat 6,8 ton, voor China 7,2 ton. Koploper van de grotere landen is de VS, met 16,5 ton. Dit betekent dat de VS aan de bak moeten. En dat China zich niet langer kan beroepen op zijn status aparte als 'ontwikkelingsland'.
Wat betekent die toenemende uitstoot voor de toekomst?
De wereldwijde afspraak is dat de opwarming van het klimaat beperkt moet blijven tot 2 graden Celsius. Dat is een kosten-baten-compromis, een soort 'acceptabele' opwarming. Want ook een opwarming van 1 graad leidt al tot aanzienlijk milieuschade (zoals het afsterven van koraalriffen).
Willen we ervoor zorgen dat de temperatuurstijging (waarschijnlijk) onder de 2 graden blijft, zo heeft het Global Carbon Project berekend, dan moet de totale productie van CO2 beneden 3.200 miljard ton blijven. Dan hebben we, bij de huidige uitstoot, nog 1.200 miljard ton over, ofwel dertig jaar. Daarmee gaan we het gezien de stijgende uitstoot dus niet redden. Het lijkt er dus op dat de opwarming zal uitkomen in de hogere bandbreedtes van de scenario's van het VN-klimaatpanel IPCC (zie grafiek). (Tekst gaat verder na grafiek.)
Er zijn toch ook klimaatsceptici die zeggen dat de opwarming een natuurlijke schommeling is die alle opwinding niet waard is?
Klopt, maar de serieuze klimaatwetenschappers zijn het er al lang over eens dat de antropogene opwarming bestaat. Een complicatie is wel, zeker voor politici die een gevoel van urgentie willen kweken, dat de opwarming sinds 2000 wat is afgevlakt. De oorzaak daarvan (de extra warmte wordt tijdelijk opgenomen door de oceanen, die momenteel snel opwarmen) laat zich in slagzinnen lastig uitleggen. Anderzijds is klimaatverandering een ontwikkeling op de lange termijn (30 jaar of meer). Een dipje van 15 jaar zegt dan niet zo veel.
Wat betekent een opwarming van meer dan 2 graden Celsius?
Zo'n opwarming zal talloze effecten hebben, die complex en moeilijk te voorspellen zijn en per gebied of regio kunnen verschillen. Zeker lijkt wel dat we te maken zullen krijgen met meer hittegolven, extreme droogtes en overstromingen. Klimaatzones zullen verschuiven, met ingrijpende gevolgen voor de landbouw, soms positief, soms negatief. En de zeespiegel zal fors stijgen, door de smeltende ijskappen aan de polen, wat honderden miljoenen mensen in delta's en kustgebieden zal treffen.
Hoe groot is de kans op succes in New York? En hoe verder?
Veel deelnemers aan de top vandaag hopen op een nieuwe start. Het is nog steeds mogelijk de opwarming te beperken (vooral via het beprijzen van CO2-uitstoot via koolstofmarkten), maar de tijd begint wel te dringen. Grote doorbraken lijken niet erg waarschijnlijk. Een compleet en bindend klimaatakkoord zal er ook volgend jaar in Parijs niet komen. Regeringen kunnen echter ook andere dingen voorstellen, zoals nog meer inzetten op duurzame energiebronnen. Al zullen de grote landen, zoals de VS en China, hun kaarten liever nog even tegen de borst houden.
Mede daarom wordt in New York vooral veel verwacht van het bedrijfsleven. Veel bedrijven, zoals het Nederlandse DSM, zien marktkansen in duurzaamheid. Zelfs de erfgenamen van John D. Rockefeller doen dat. Als de Amerikaanse olietycoon vandaag leefde, zou hij ook investeren in duurzame energie, liet de directeur van het Rockefeller Brothers Fund maandag weten. Het fonds kondigde aan niet langer te zullen investeren in fossiele brandstoffen.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
