'Als het een 'ja' wordt, gaat Cameron waarschijnlijk aftreden'
Het is D-day in Schotland. Vandaag besluiten de Schotten via een referendum of ze wel of niet onafhankelijk worden van het Verenigd Koninkrijk. Vooralsnog gaat het er gemoedelijk aan toe in het land, ziet correspondent Patrick van IJzendoorn. Sinds vanochtend 8.00 uur kan er gestemd worden. Gedurende de dag wandelen mensen in gestage stoeten naar de stembureaus.
Van IJzendoorn is vandaag afgereisd naar de Schotse stad Stirling, gelegen in het midden van het land. De stad speelde een cruciale rol in de onafhankelijkheidsoorlog tussen Schotland en Engeland aan het einde van de 12de eeuw, vanwege haar strategische ligging. 'Stirling is eigenlijk het symbolische hart van de Brits-Schotse relatie', zegt Van IJzendoorn over de telefoon.
Volgens hem is het rustig op straat en de sfeer is gemoedelijk. Confrontaties tussen nee- en ja-stemmers, zoals The Daily Mail meldde, heeft hij niet gezien. 'En als die er wel zijn, wordt het hier altijd breed uitgemeten. Stirling is een rustig stadje. Ik heb hier nog geen politie gezien', aldus Van IJzendoorn.
De ja-stemmers met hun 'Yes'-buttons en posters achter de ramen zijn wat zichtbaarder dan de nee-stemmers in het straatbeeld. Maar dat is al de gehele campagne het geval, zegt Van IJzendoorn. 'Zij zijn wat activistischer. De nee-stemmers houden zich wat meer gedeisd.'
Er is fel gedebatteerd tussen de twee kampen in aanloop naar het referendum, maar dat heeft geen gapende wonden achtergelaten in de Schotse maatschappij, concludeert Van IJzendoorn na gesprekken met mensen op straat.
Vraagstukken voor Cameron
Wel is hij van mening dat Schotland en het Verenigd Koninkrijk na het referendum nooit meer hetzelfde zullen zijn, ongeacht de uitkomst.
De lastigste vraagstukken zijn volgens hem hoe dan ook voor de Britse premier Cameron: 'Als het een 'ja' wordt, gaat hij waarschijnlijk aftreden. Als het 'nee' wordt, krijgt hij problemen met al die toezeggingen die hij de laatste tijd aan Schotland heeft gedaan. Andere graafschappen en prinsdommen van het Verenigd Koninkrijk, zoals bijvoorbeeld Wales, zullen zich dan gaan roeren.'
Ik heb hier nog geen politie gezien.
Daarnaast is de unie van het Verenigd Koninkrijk geen vanzelfsprekendheid meer, stelt Van IJzendoorn. Dat heeft het Schotse referendum wel bewezen. 'Londen is in de unie heel machtig en dit is een soort opstand tegen het centrale bestuur', zegt hij. De centrale overheid heeft volgens hem de plank volledig misgeslagen door een tactiek van intimidatie te gebruiken tegen de Schotten. 'Onafhankelijkheid wordt een pijnlijke scheiding', zei de Britse premier Cameron vorige week nog.
Die tactiek heeft volgens Van IJzendoorn averechts gewerkt: 'Ik sprak vandaag een Schot en hij was eigenlijk een nee-stemmer, maar door die intimiderende woorden vanuit Londen is hij ja-stemmer geworden'.
Cameron heeft het intimideren in een later stadium nog wel geprobeerd te minderen, aldus Van IJzendoorn. 'Maar als je ministerie van Financiën dan het nieuws lekt over het vertrek van de Royal Bank of Scotland naar Engeland bij een Schots 'ja', dan is dat alleen maar olie op het vuur', aldus Van IJzendoorn. 'Angst inboezemen werkt niet, blijkt. Dat is een les voor de Britten. Ook met het oog op het EU-referendum over drie jaar.'
Humor
De ja-campagne won veel procenten in de peilingen de afgelopen maanden en speelde gretig in op het groeiende anti-Britse sentiment. Van IJzendoorn zag vandaag zelfs minibusjes, zogeheten 'Yes'-busjes, stemmers brengen naar stembureaus.
Wat volgens hem de uitslag gaat worden? 'Ik denk dat de kans op 'ja' groter is dan veel mensen denken', zegt hij.
Toch reageren Schotten en Engelsen via humor nuchter op een mogelijke afscheiding van Schotland. Van IJzendoorn hoorde al verschillende woordgrapjes. Zo is David Cameron 'Daveheart', een referentie naar de film over de Schotse onafhankelijkheidsstrijd Braveheart, en de Schotse eerste minister Alex Salmond is 'Alexander de Grote'. Van IJzendoorn: 'Ook grappen broers tegen elkaar dat ze straks een paspoort nodig hebben als ze bij elkaar over de vloer willen komen.'
Of de sfeer morgenochtend na een avond drinken - de pubs blijven voor de gelegenheid namelijk de hele nacht open - nog net zo gemoedelijk is in Schotland na een 'ja' of 'nee', betwijfelt van IJzendoorn. Er gaat in ieder geval flink gefeest worden, mocht Schotland onafhankelijk worden. Hij gaat de uitslag van het referendum afwachten in de Schotse hoofdstad Edinburgh. 'Er hangt hier een stille spanning in de lucht.'
Londen is in de unie heel machtig en dit is een soort opstand tegen het centrale bestuur.
