Dag 2: Rutte weet kabinetsplannen makkelijk te verdedigen

Het verzoek van CDA en D66 om het voorstel voor de belastingherziening al voor 1 februari te sturen wist Rutte gemakkelijk naast zich neer te leggen. De begroting kwam zonder ook maar één krasje door de vergadering. Wel is nog onduidelijk of er overeenstemming gevonden kan worden over de belastingherziening. Dat de meeste partijen mee willen praten is wel zeker.

Volgens Rutte was het debat 'een voorbeeld van hoe de democratie moet functioneren', ondanks dat het soms 'knetterde' tussen partijen. Daarbij doelde hij misschien op zijn discussie met Geert Wilders over de moslims in Nederland. Op verzoek van PvdA-leider Samsom veroordeelde hij 'eindelijk' (quote Samsom) eens de uitspraken van de PVV-leider.

Samsom concludeerde over het debat dat partijen 'vooral met zichzelf bezig waren geweest'. Dertien uur hadden de fracties gisteren nodig voor dag 1 van de Beschouwingen. Daarbij werd eens te meer duidelijk dat de coalitie van VVD en PvdA stevig gestut wordt door de 'constructieve oppositie' van D66, ChristenUnie en SGP. Die partijen haalden als beloning vandaag wederom enkele punten binnen, zoals dat het kabinet gaat meebetalen aan de beveiliging van synagogen en Joodse scholen (wens van de ChristenUnie). Arie Slob merkte op dat terwijl hij vorig jaar nog tegen 'een muur van onwil' was opgelopen, dit jaar de prettige samenwerking de boventoon voerde.

Lees hieronder ons liveblog terug van dag 2 van de Algemene Politieke Beschouwingen:

19.35 uur: einde debat
De Algemene Politieke Beschouwingen zijn ten einde. Er gaat later vanavond nog gestemd worden over de verschillende moties.

19.00 uur: bestuurlijke vernieuwing
Er is nu wat onduidelijkheid over de superprovincies. D66-leider Pechtold liet eerder doorschemeren dat hij weer bereid was te praten over de fusies van provincies, op voorwaarde dat de agenda van bestuurlijke vernieuwing zou worden uitgebreid. Dat wil Rutte niet. 'Laten we dit nou regelen, we waren er bijna. Daarna kunnen we verder kijken.' Minister Dijsselbloem naast Rutte: 'Nu hoor je ze niet over een deadline van 1 april.' Hij doelt op het feit dat CDA en D66 een deadline willen voor het kabinetsvoorstel voor de belastingherziening.

De motie over meer geld voor de diplomatie wil Rutte doorsturen naar de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Zaken omdat er nu geen dekking voor is. Indiener Van Ojik aarzelt. 'Ik moet voorzichtig zijn want ik spreek namens de constructieve vijf', zegt hij. 'Hoe bevalt het?', vraagt Rutte. Van Ojik wil eerst overleggen met de vier andere partijen voor hij beslist of hij de motie in stemming brengt.

Er volgt nog een discussie over een motie om in de toekomst meer te investeren in de Nederlandse veiligheid. Rutte wil vrijheid voor het kabinet om de motie te interpreteren, want het mag geen 'claim' worden. Opmerkelijk genoeg gaat dit partijgenoot Zijlstra te ver. 'Na de hele discussie hier vind ik dit te mager', zegt de VVD-fractievoorzitter tegen de premier. Buma vraagt om een kabinetsreactie op de motie voor de begroting van defensie wordt behandeld. Daarmee stemt Rutte in.

18.44 uur: reactie van premier Rutte
Premier Rutte gaat nu tot slot reageren op de moties en de gemaakte opmerkingen.

Eerst over de klimaattop. Nederland wil een ambitieus klimaatdoel voor 2015, zegt Rutte. In het energieakkoord zijn de afspraken tot 2023 vastgelegd. Op de klimaattop in New York wil 'Nederland een belangrijke rol spelen op weg naar een akkoord in 2015' (In Parijs, red.). Roemer vraagt verduidelijking, kiest hij voor de weg van Samsom of van Zijlstra?. Rutte noemt nu de doelen op die al 'politiek zijn afgesproken'. Roemer vraagt of Nederland nu wel of niet koploper wil zijn. Volgens Rutte zijn de doelen van Nederland 'behoorlijk ambitieus'. Daar moet Roemer het mee doen.

VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra waarschuwde eerder voor teveel ambitie tijdens de klimaattop van volgende week. 'We moeten niet de gekke Henkie van de wereld zijn en ons zelf normen opleggen waar de rest van de wereld zich niet aan houdt', zei Zijlstra tegen Rutte, maar ook tegen PvdA-leider Diederik Samsom. Die riep Rutte juist op ambitieus te zijn in New York.

17.50 uur: motie van wantrouwen PVV
'Dit kabinet behandelt de ouderen als beesten', zegt Wilders. 'Terwijl asielzoekers gratis zorg krijgen', kunnen ouderen de zorg niet meer betalen. 'Dat is schandelijk', aldus Wilders. Zoals gisteren al aangekondigd dient hij een motie van wantrouwen in tegen het kabinet. Vorig jaar deed de PVV dit ook, toen meteen aan het begin van de Politieke Beschouwingen.

D66-leider Pechtold reageert eerst even op het taalgebruik van Wilders, die premier Rutte net ook 'een voetveeg van de PvdA' noemde omdat hij zich op verzoek van Samsom had uitgesproken over de uitlatingen van de PVV-leider. Weer geroffel op de Kamerbankjes.

D66 dient de al aangekondigde motie in om het kabinet te bewegen eerder met voorstellen voor de herziening van het belastingstelsel te komen.

Ook wil Pechtold dat de EU binnen 10 jaar 'substantieel' minder afhankelijk is van Russisch gas. Het kabinet moet zich daar in Brussel hard voor maken. Pechtold verwacht een Kamermeerderheid voor zijn voorstel.

Arie Slob herhaalt dat hij blij is dat het kabinet heeft gezegd te gaan bijdragen aan de beveiliging van synagogen en Joodse scholen en instellingen. De leider van de ChristenUnie merkt verder op dat het kabinet en de 'constructieve' oppositie dit jaar makkelijker tot elkaar zijn gekomen. Vorig jaar liep hij nog tegen een muur op, aldus Slob.

Ook Van Ojik (GroenLinks) ziet het zo. 'We bespraken gisteren een Miljoenennota van vijf partijen', concludeert hij.

GroenLinks dient een motie in om de Nederlandse diplomatieke capaciteit te versterken. De motie is ondertekend door PvdA, VVD, D66, ChristenUnie en SGP. Dat is een ruime Kamermeerderheid.

Volgens Louis Bontes is dit kabinet 'volledig de weg kwijt'. De economische crisis kan volgens hem alleen door radicale lastenverlichting opgelost worden. Hij vraagt het kabinet dan ook om zijn belastingplan  - wat zal zorgen voor een 'welvaartsexplosie' - te adopteren.

17.43 uur: beste debater
De debatjury is eruit! D66-leider Pechtold heeft dit jaar de debatprijs gewonnen. Lees er hier meer over.

17.24 uur: Samsom en Zijlstra botsen over klimaat
'Het parlement heeft dit keer vooral zichzelf beziggehouden', concludeert PvdA-leider Samsom over de Algemene Beschouwingen. Hij geeft Rutte nog een keer een compliment omdat hij is opgestaan 'tegen haatzaaiers buiten en binnen het parlement'. Hij doelt op het moment vanmiddag waarop Rutte ageerde tegen uitlatingen van PVV-leider Wilders over het Marokkanenprobleem en de anti-shariaverklaring.

Samsom moedigt Rutte aan bij de klimaatconferentie in New York volgende week ambitieus te zijn op duurzaamheidsdoelen, omdat ons bedrijfsleven baat heeft bij de concurrentie op verduurzaming. Zijlstra komt nu naar de microfoon voor een interruptie. Hij wil niet dat Nederland en Europa de 'gekke Henkie' wordt van de wereld, als Europa zichzelf meer verplichtingen oplegt dan de rest van de wereld. Dit gaat ten koste van banen in Nederland, meent Zijlstra. 'Het kan niet zo zijn dat het ene gedreven verhaal van Samsom over schone energie het andere gedreven verhaal over banen in de weg gaat zitten. Dat willen we toch niet.' Samsom: 'Nee, dat willen we niet. Wij gaan heus niet een 'alleingang' maken. Maar als we het samen doen kunnen wij op verduurzaming een wereldspeler worden.'

Roemer ziet hier met genoegen de tweespalt tussen de coalitiepartijen. Hij vraagt Samsom of hij niet een Kameruitspraak wil voorafgaande aan de klimaatconferentie. De PvdA-leider stelt dat de Nederlandse inzet voor de conferentie al gemaakt is. Hij wil Rutte nog een extra boodschap meegeven. Marianne Thieme ziet ook de 'clash' tussen PvdA en VVD. 'Ik zou als ik premier Rutte was nu niet weten wat ik zou moeten doen in New York', aldus Thieme.

Roemer vraagt of Rutte hier zo op kan reageren: moet Nederland op dit onderwerp weer koploper worden? Ook Samsom vraagt dit aan Rutte.

16.55 uur: in de herkansing
SP-leider Roemer mag voor de tweede keer spreken, nu de tweede termijn is begonnen. Hij memoreert dat 'meer dan een miljoen mensen moeite hebben hun zorgpremie te betalen'. Het is mede daarom dat zijn partij andere keuzes maakt, aldus Roemer.

'We kunnen in Nederland de armoede bestrijden. We kunnen mensen meer zekerheid bieden, over de problemen waar ze dagelijks mee te maken hebben. Wat mij betreft ging het daar de afgelopen dagen te weinig over', aldus Roemer. Hij dient drie moties in. De eerst roept de regering op de werkelijk behaalde rendementen door mensen met een groot vermogen zwaarder te belasten.

VVD-fractievoorzitter Zijlstra stelt in zijn tweede bijdrage dat hij liever zekerheid heeft over de 'het eindplaatje' voor de belastingherziening dan dat het kabinet eerst alle 'deelkeuzes' uitwerkt. 'Dus zorgvuldigheid voorop', zegt hij tegen het kabinet.

Zijlstra noemt een aantal indicaties (bedrijfsinvesteringen, consumptie) die staven dat de economie weer aantrekt. 'En het laatste wagonnetje is de werkgelegenheid. We zien dit gebeuren en er is daarom voor het kabinet op dit moment maar één ding verstandig om te doen: koers houden.'

CDA-leider Buma ziet dat eerdere bezuinigingen op veiligheid nu stap voor stap worden teruggedraaid, maar voor hem is nog niet genoeg. Hij herhaalt dat hij een langetermijnvisie mist over de veiligheid van Nederland. Dan gaat het bijvoorbeeld om voedselzekerheid en onze energiepolitiek voor de komende decennia.

Buma kondigt aan dat CDA en D66 een motie zullen indienen die de regering oproept voor 1 februari met een uitgewerkt belastingplan te komen. Eerder zei Rutte al dat het kabinet pas tegen de zomer van 2015 met voorstellen wil komen.

CDA en D66 dienen ook een motie in die het kabinet oproept de lastenverlichting de komende jaren te financieren door de overheidsuitgaven terug te brengen.

16.00 uur: slot Rutte
Rutte stelt dat 'de schets' van de SGP over de ministerraad-met-bijbelstudie (gisteravond laat) veel rake elementen bevatte, maar dat er wel een duidelijke fout in zat: de bewindslieden tutoyeren elkaar niet, maar spreken elkaar aan bij de achternaam.

We hadden het nog niet genoemd, maar eerder deed Rutte de toezegging dat het kabinet de komende 4 jaar 1,5 miljoen euro uittrekt voor de beveiliging van Joodse instellingen in Nederland. De kosten voor de inzet van de politie om synagogen en Joodse scholen en andere gebouwen te beveiligen, worden bovendien niet doorberekend aan de instellingen. De ChristenUnie had het kabinet gisteren opgeroepen over de brug te komen. Fractievoorzitter Slob laat weten 'zeer dankbaar' te zijn dat 'na jaren van knokken' deze belofte eindelijk is gedaan. Rutte zei wel dat de beveiliging een lokale verantwoordelijkheid blijft.

Rutte gaat tot slot nog even in op de tegenbegrotingen van CDA, GroenLinks en CDA. Steevast zegt hij dat hij de moeite 'erg waardeert', maar dat hij het er niet helemaal mee eens is. 'Laten we erover in gesprek gaan', zegt Rutte. Het eerste moment waarop dat kan is volgende week, dan zijn de Financiële Beschouwingen. Over de tegenbegroting van de SP zegt Rutte: 'Naast alle waardering die ik ervoor heb, zag ik dat het tekort met 1 procent zou verslechteren en dat is wel heel erg fors. Dat sprong er voor mij even uit. Verder begrijp ik de begroting helemaal door de bril van de SP.'

Het zit er alweer op. Nu mogen de fractievoorzitters zo nog een keer reageren op Rutte. Over een half uur, tegen 17.00 uur, gaan we weer verder.

Lees ondertussen het oordeel van onze debatjury

15.30 uur: Rutte vlot richting het einde
Rutte debatteert nu met de Kamer over de veranderingen (decentralisatie) in de zorg. SP-leider Roemer brengt naar voren dat er al 25 duizend mensen hun baan hebben verloren. Volgens Rutte is er geld beschikbaar om de overgang zo goed mogelijk te laten verlopen. Hij zegt tegen Roemer: 'Dit is geen blablaverhaal, we zijn hier aan het makelen en schakelen.'

Rutte gaat meteen door naar het volgende (en voorlaatste) blokje, energie. Het is opvallend hoe weinig tegengas de premier krijgt. De fractieleiders lijken nu zelfs met andere dingen bezig. Zo kijken Buma, Wilders, Samsom, Pechtold op dit moment allemaal op hun telefoon. Zijlstra, Van der Staaij en Slob lopen even de zaal uit naar de wandelgangen.

Alleen van Ojik, die wel aandachtig luisterde, heeft een vraag over de energiepolitiek. Hij noemt de agenda 'ambitieus', maar hij vraagt zich af of de uitvoering niet te langzaam gaat. Volgens Rutte is er 'geen aanleiding om dat te denken'.

15.04 uur: Rutte vs. Wilders over taalgebruik PVV
'We zullen alle middelen gebruiken om onze rechtstaat overeind te houden', zo begint Rutte. De premier gaat in op de anti-shariaverklaring van Wilders. 'Het is een negatieve verklaring, die mensen beoordeelt op basis van hun godsdienst en het is polariserend.'

Wilders ging 'ook over de schreef' toen hij sprak over het Marokkanenprobleem, zegt Rutte. 'Dit soort uitspraken dragen niet bij aan de oplossing van de problemen en ik wil hier zeggen dat ik in een land wil wonen waar iedereen die hier een positieve bijdrage wil leveren een veilig thuis mag hebben.' Er klinkt geroffel vanaf de Kamerbankjes.

Wilders mag nu antwoorden. 'We hebben hier een cultuur van haat geïmporteerd. Kijk eens naar het programma Opsporing Verzocht. Diegene die dan nog zegt dat we geen Marokkanenprobleem hebben, die snapt er helemaal niks van.' En: 'We moeten de grenzen sluiten voor, ja inderdaad, mensen uit islamitische landen.'

Rutte erkent dat 'bepaalde groepen' oververtegenwoordigd zijn in misdaadstatistieken. Maar, zegt hij, er is ook een ander kant. 'Bij elk land hoort dat mensen die van buiten komen problemen hebben met zaken als discriminatie en daar moeten we tegen vechten. Wat de heer Wilders doet is zeggen dat mensen met een bepaald geloof hier niet horen. Hij draagt daardoor niet bij aan het sterker maken van onze samenleving, maar aan het zwakker maken.'

Wilders: 'Het had de premier gesierd als hij nu niet mij de les had gelezen, maar al die mensen, die driekwart van de moslims, die hebben staan juichen om 9/11. Niet ik, maar u staat aan de verkeerde kant van de streep. U heeft de helft van het land al weggegeven. Zolang ik leef, zal ik me hiertegen verzetten.'

Rutte: 'Woorden als 'minder, minder' hebben een grote impact, maar ze kunnen nog niet in de schaduw staan van die ene Marokkaanse ondernemer die er wat van probeert te maken.'

Nu komt Samsom erbij. Hij geeft Rutte een compliment omdat hij 'eindelijk' op 'haatzaaier' Wilders heeft gereageerd. Gisteren had de PvdA-leider de premier gevraagd om de uitspraken van Wilders te veroordelen. Weer klinkt er geroffel op de Kamerbankjes.

14.48 uur: geld voor defensie
Van der Staaij (SGP) wil weten of de bezuinigingen op defensie nu voorgoed van de baan zijn. 'Hoe voorkomen we nou dat als de publieke opinie weer omslaat, we niet opnieuw gaan bezuinigen op de krijgsmacht?'. Rutte: 'Dan helpt het CDA ons.' Er wordt wat gelachen, maar Rutte is serieus. Mochten PvdA, VVD en de constructieve oppositie samen niet meer groot genoeg zijn, dan zal het CDA bijspringen, weet Rutte. 'Het standpunt van VVD en CDA over defensie ligt vast. En dat zijn grote partijen, althans de VVD.' Desgevraagd zegt hij dat er geen zekerheid is, 'het zal afhangen van de financiële ruimte en politieke besluitvorming'.

14.20 uur: geopolitieke situatie
Nu gaat het over het buitenlandse beleid en dan specifiek de strijd tegen terreurgroep IS. Rutte herhaalt wat minister Timmermans al eerder zei: dat Nederland op de NAVO-top niet kon deelnemen aan het overleg van de coalitie tegen IS omdat 'het zaaltje te klein was'. Rutte erkent dat 'dit moeilijk te verdedigen is'. 'Maar het is wel de waarheid.' Pechtold schampert dat deze verdediging nog wel wat beter kan, maar Rutte houdt vast dat het zo is gegaan.

Nederland werd begin deze maand gepasseerd, omdat het geen offensief militaire maatregelen had aangeboden, zo meldden bronnen eerder aan de Volkskrant. Defensie sprak dit tegen.

GroenLinks-fractievoorzitter Van Ojik vraagt Rutte om moeite te doen om naast de militaire inzet ook naar een politieke oplossing te zoeken voor het conflict in Syrië en Irak. Rutte kan niet beloven internationaal gezien het initiatief te nemen maar zegt wel dat hij een 'geïntegreerde' aanpak heel belangrijk vindt.

Slob merkt op dat het kabinet deze zomer heel goed reageerde op de ramp met vlucht MH17, maar dat er 'heel traag en afwachtend' werd gereageerd op de crisis in Noord-Irak. Rutte is het daar niet mee eens, volgens hem 'is het kabinet volledig aangehaakt'.

14.09 uur: Na de lunch
De lunchpauze zit erop, we gaan bijna weer beginnen. Premier Rutte is er al, maar de Kamerleden laten nog even op zich wachten.

Voor het debat begint bespreekt de Kamer eerst de agenda. Dit heet de regeling van werkzaamheden.

13.05: Rutte haalt angel uit elke aanval
De premier is in zijn element. Hij heeft de steun voor zijn begroting al binnen en zit uitstekend in zijn dossiers. Elke aanval vanuit dat Kamer weet hij behendig te ontmantelen in een mix van feiten en begrip.

Uiteraard begrijpt hij de zorgen van de sprekers - Wilders, Roemer, Buma, Van Ojik, Slob - op de terreinen pensioen, onderwijs, armoede, landbouw. Ja, zegt hij dan, 'waar wordt gewerkt, worden fouten gemaakt', maar het beeld dat de oppositie schetst klopt uiteraard niet. Want, zo weet de premier, Nederland heeft het beste pensioensysteem ter wereld, ons land staat op onderwijsgebied in de internationale toplijstjes, de agrarische situatie in Nederland is lang zo slecht niet als Buma doet voorkomen, de kans op armoede in ons land is laag.

Daar waar het hem echt te gortig wordt, bijt hij stevig van zich af. Zo sneert hij naar Wilders dat die het zorgpersoneel van Nederland tekort doet. De PVV-fractie kan enkel nog hoofdschuddend toezien vanuit de bankjes. Zo ook de andere fractievoorzitters: ze herhalen tot slot nog eens hun eigen punt - de ouderen hebben het wel slecht, de armoede is wel groot, jongeren op het mbo zitten wel in de problemen, de premier moet zich weldegelijk schamen - en stuk voor stuk druipen ze na hun interrupties af richting de bankjes.

Zo nu en dan stappen coalitieleiders Samsom en Zijlstra naar de microfoon om Rutte wat voorzetjes te geven. Dan is de premier niet te beroerd te beloven echt meer te gaan doen aan werkgelegenheid, eindelijk die kredieten voor het mkb vrij te gaan spelen, nu toch echt werk te gaan maken van die verlichting van lasten op arbeid. En zo stuurt de premier het debat soepeltjes en vlot richting de lunch. Over een uur, 14.10 uur, weer verder.

Hoe denkt onze debatjury over de retorische vaardigheden van de premier? Lees het hier.

12.40 uur: Rutte nuanceert beeld over ouderen
De inkomenspositie van ouderen is in het afgelopen decennium verbeterd, zegt premier Rutte. Hij wil het beeld dat over ouderen wordt geschetst nuanceren. 'De kans op armoede onder ouderen is het laagst van alle leeftijdsgroepen. Ook internationaal vergeleken is de armoede onder ouderen zeer laag.' Wel zegt hij daarbij dat ouderen eveneens worden geraakt door de crisis.

PVV-leider Geert Wilders springt meteen in. 'De ouderen van Nederland worden als vuil behandeld.' Hij citeert een brief van een oudere in een krant van vanochtend. 'We kennen de voorbeelden van ouderen die met een luier aan in het verzorgingstehuis zitten. Dat zit niet in de koopkrachtplaatjes, maar mensen worden als vuil behandeld. Terwijl de eerste de beste asielzoekers gratis zorg en een woning krijgt.'

Rutte zegt 'de behoefte te hebben' op een aantal punten te reageren. 'Ja, meneer Wilders, overal waar gewerkt wordt, ook in de zorg, zullen fouten worden gemaakt. Maar de manier hoe meneer Wilders mensen die in de zorg werken wegzet, ik werp dat verre van me. Die mensen verdienen groot respect.' Vanaf de banken van de PVV-fractie klinkt gemor. PVV-Kamerlid Fleur Agema schudt verontwaardigd het hoofd.

12.29 uur: 'U moet zich schamen'
SP-leider Emile Roemer hekelt het feit dat armoede in Nederland geen een keer genoemd werd in de Troonrede. Hij zegt dat een miljoen mensen in Nederland onder de armoedegrens leeft. Rutte zou zich 'moeten schamen'. De premier is het uiteraard niet eens met de voorstelling van zaken die de SP'er schetst. Armoede is volgens Rutte het missen van toegang tot sociale voorzieningen. Wie bijstand ontvangt leeft immers niet onder de armoedegrens.

Hij legt uit dat het kabinet tal van maatregelen neemt om de onderkant van de samenleving te onderteunen. Rutte: 'Wij hebben in Nederland de bijstandsnorm. Daarnaast hebben we het armoedebeleid speciaal gericht op gezinnen met kinderen, daar is extra geld aan toegevoegd.'

12.18 uur: 'Een vitale markt om de koek groter te maken'
'Politie, onderwijzers, ambtenaren krijgen niet alleen salaris, maar ze geven het ook weer uit, bij de supermarkt, bij de benzinepomp. Dus dat onderscheid tussen mensen in de private en de publieke sector bestaat niet. Mensen in de marktsector danken hun baan net zo goed aan mensen in de publieke sector, dan andersom', houdt GroenLinks-leider Bram van Ojik de premier voor.

Rutte: 'Je hebt een goede balans nodig tussen de private sector en de overheid. En de koek moet groter. Het vliegwiel moet op gang worden gebracht.' Van Ojik: 'Kan ik afspreken met de minister-president dat banen niet enkel uit de markt moeten komen, dat we dat in het vervolg in zijn context plaatsen?' Rutte reageert: 'Volgens mij zijn de heer Van Ojik en ik het eens. Je kunt niet zonder leraren, militairen, verpleegkundigen, brandweerlieden, mensen die essentiële overheidstaken uitvoeren. Maar tegelijkertijd moeten de salarissen worden betaald en is een vitale markt van ondernemers nodig om uiteindelijk die koek groter te maken. Die samenhang tussen private en publieke sector heb je nodig.'

12.04 uur: En de bestuurlijke plannen?
D66-leider Pechtold heeft wederom een vraag over ambitie: hoe zit het met de plannen van het kabinet voor het bestuurlijk bestel van Nederland? Rutte zegt 'ontzettend blij' te zijn met Pechtolds vraag. Hij nodigt hem meteen uit om mee te praten over het plan voor bestuurlijke schaalvergroting in gemeenten en provincies. De D66'er: 'Hoe ziet u die bestuursdialoog voor zich?' Rutte: 'De coalitie heeft geen meerderheid in de Eerste Kamer, maar ik zie nu een hele kleine opening bij de heer Pechtold en ik zie ook de heer Van Ojik knikken.'

Het doel van het kabinet was om de provincies Utrecht, Noord-Holland en Flevoland samen te voegen, in de woorden van Rutte de 'noordvleugel'. Rutte: 'Dat is helaas niet gelukt omdat daar geen steun voor was in de Eerste Kamer.' De premier neemt het op voor minister Plasterk van Binnenlandse Zaken. 'Maakt u zich geen zorgen dat hij geen werk zou hebben, hij moet de grootste hervorming uit onze plannen laten landen.'

11.57 uur: Tegenbegroting CDA doorberekend
De tegenbegroting voor 2015 die CDA-leider Sybrand Buma gisteren presenteerde, leidt tot een hoger overheidstekort. Dat valt 1,3 miljard euro hoger uit dan in de kabinetsplannen. Het Centraal Planbureau heeft de aanpassingen van het CDA aan de kabinetsbegroting doorgerekend.

Het CDA wil volgend jaar de lasten voor burgers en bedrijven verlichten met 1,6 miljard. Ook wil het honderden miljoenen meer uittrekken voor defensie en veiligheid. Volgens het planbureau staat daar een bezuiniging van per saldo 300 miljoen euro tegenover, vooral in de sociale zekerheid. De koopkrachteffecten en de gevolgen voor de economische groei van de CDA-plannen heeft het CPB nog niet kunnen becijferen.

11.45 uur: Een-tweetje Rutte en Zijlstra
Voor de zomer is er een actieplan voor ondersteuning van het midden- en kleinbedrijf opgesteld, vertelt Rutte. 'Zo is er grotere beschikbaarheid van risicodragend vermogen voor groeibedrijven. Ook is er een bedrag van 400 miljoen voor MKB-financiering. En worden de financieringsmogelijkheden van kleine starters verruimd.' Inhakend op dat onderwerp heeft VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra een interruptie. Hij wil dat er meer gebeurt: 'Als we nieuwe zekerheden willen bieden aan werknemers in Nederland, zullen we een ander evenwicht moeten vinden.'

De premier: 'Die handschoen pakken wij natuurlijk op, al is het maar omdat die wordt toegeworpen vanuit de grootste regeringspartij, maar los daarvan.' Rutte onderstreept het een-tweetje met de fractievoorzitter van zijn partij. Hij geeft vervolgens uitleg over de Wet werk en zekerheid, die volgend jaar van kracht wordt. Doel van die wet is 'flex minder flex' te maken en 'vast minder vast'. De oppositie ziet het onderonsje tussen de VVD-premier en de VVD-fractievoorzitter zwijgend aan.

Vervolgens staat ook coalitiegenoot Diederik Samsom van de PvdA bij de interruptiemicrofoon. Ook hij geeft de premier nog eens de gelegenheid uitleg te geven aan de plannen om het MKB te stimuleren.

11.30 uur: 'Belastinghervorming gaat er nooit komen'
Laten we met deze discussie ophouden, zegt PVV-leider Wilders. 'We hebben het al anderhalve dag over een plan dat niet bestaat en dat nooit zal worden uitgevoerd.' In plaats van over het belastingplan, spreekt Wilders liever over de pensioenen en de zorg, die volgens hem kapot gaan.

Rutte zegt in te willen gaan op het debat over het belastingstelsel dat gisteren is gevoerd. 'Ik denk dat het heel nuttig is. Maar ik beloof de heer Wilders dat we ook uitvoerig over 2015 zullen spreken.'

Bij de interruptiemicrofoon staat alweer D66-leider Pechtold die 'wel heel graag over het belastingplan wil praten omdat het belangrijk is voor de werkgelegenheid'. Hij wil van Rutte weten: 'Wat is het voornemen voor de btw?' De premier: 'We moeten bezien wat de maatschappelijke belastingeffecten zijn, hierover moeten we het gesprek over voeren.' Pechtold eist concrete voorstellen. Rutte: 'Ik noemde net een grote verschuiving die mogelijk is: van belasting op arbeid en ondernemen naar indirecte belasting op vervuiling en consumptie. Ik deel de ambitie van Pechtold om het zo snel mogelijk te doen.'

Volgens Pechtold presenteert Rutte zich als een regisseur, terwijl hij 'de producent' zou moeten zijn. De D66'er vreest dat het kabinet weer het land in gaat om over de belastingen te praten en weer een rondje langs de Polder gaat maken. Rutte: 'Ik zie de heer Pechtold haast met walging over Polder spreken, ik meen dat de Polder heel nuttig is. Maar onze ambitie is om het sneller te doen, maar niet over night.'

11.17 uur: 'Smeergeld'
Het kabinet valt moeilijk een gebrek aan ambitie te verwijten. In de plannen presenteerde de regering het voornemen om de belastingen met 15 miljard te verlagen. Toch is de oppositie ontevreden: het duurt allemaal te lang. De plannen zijn namelijk voor de lange termijn. Rutte en zijn team wil pas de lasten gaan verlichten als de economie aantrekt en het geld weer binnenstroomt. De eerste 3 tot 5 miljard lastenverlichtingen zijn pas over twee tot drie jaar te voorzien.

Er is namelijk 'smeergeld' nodig, zegt de premier. Het hervormen van het belastingstelsel gaat altijd gepaard met pijn voor groepen in de samenleving. Het 'smeergeld' moet de roestige machine tijdens het onderhoud lopende houden zonder dat het al te veel schuurt.

Rutte zet vandaag in op het vergaren van steun voor de ambitie om het stelsel te herzien. Hij steekt nadrukkelijk de hand uit naar oppositiepartijen D66 en CDA, partijen die hij hoopt in de toekomst bij zijn plannen te kunnen betrekken.

11.10 uur: Invulling belastingplan pas in zomer 2015
Premier Rutte geeft niet toe aan de wens van onder meer CDA en D66 om al voor 1 februari volgend jaar met een concrete invulling van de herziening van het belastingstelsel te komen. Volgens Rutte hoeft het kabinet pas tegen de zomer van 2015 met voorstellen te komen.

De premier memoreert dat de vorige belastinghervorming uit 2001 vier jaar kostte. De ambitie van dit kabinet is om het deze keer sneller te doen. Rutte wijst er wel op dat een belastinghervorming een fors bedrag als 'smeerolie' vergt, om ongewenste inkomenseffecten te voorkomen.

Het kabinet wil dan ook pas gaan hervormen als de economie echt aantrekt en er meer geld beschikbaar komt. Als eerste hoopt de regering binnen deze kabinetsperiode 3 tot 5 miljard te kunnen investeren in lastenverlichtingen.

11.00 uur: 'Enige cijfers in belastingplan zijn de paginanummers'
Ook D66-leider Alexander Pechtold haakt aan op het thema belastingplan. De officieuze gedoogpartij wil meer vaart maken met de herziening van het belastingstelsel. Het kabinet heeft enkel contouren geschetst en wil pas gaan hervormen als de economie aantrekt en er weer geld is om lasten te verlagen. Pechtold: 'Er ligt geen concreet plan. Er zijn wel 27 pagina's, maar de enige cijfers die ik erin vind zijn de paginanummers.'

Premier Rutte heeft het kabinet weldegelijk duidelijke keuzes gemaakt: 'Wat zou je kunnen doen op het gemeentelijk belastingterrein? De verschuiving van directe naar indirecte belastingen, een gevoelige kwestie. De zzp'er, daar moeten we ook naar kijken. Ik zeg: de deuren zijn van het slot, de keuzes zijn gemaakt. Het is nu zaak om met iedereen in deze Kamer die constructief wil meedenken te gaan kijken hoe die herziening tot stand kan komen.'

10.52 uur: 'Het kabinet-Balkenende IV heeft niets gedaan'
De discussie gaat over het plan om het belastingstelsel te herzien. In reactie op Sybrand Buma, die verwijst naar een motie van wantrouwen die Rutte in 2009 indiende tegen het gebrek aan ambities van het kabinet-Balkenende IV, zegt Rutte: 'Balkenende IV heeft echt niks gedaan.' Rutte stelt dat zijn kabinet meer hervormt en voor elkaar krijgt dan zijn voorbeeldkabinetten Lubbers I en Balkenende II bij elkaar. Het kabinet-Balkenende IV regeerde echter niet, zegt Rutte. Vandaar dat hij destijds die motie indiende. PvdA-minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher, die naast hem zit, zegt: 'En dit kabinet doet meer dan Rutte I.' Waarop Rutte lachend instemt: 'Daar hebben we het later nog over.'

Buma is niet tevreden: 'Als de hele begroting van 2015 een grote grappenmakerij is, dan kunnen we wel ophouden. Het CDA maakt vandaag keuzes en het kabinet niet, en dat is het te verwijten.' Volgens Rutte zijn de plannen van het CDA 'slecht nieuws voor ouderen en slecht nieuws voor de werkgelegenheid'. Rutte: 'Ik vind het prima om elkaar de maat te nemen, maar dan moeten we ook echt naar de inhoud. Mijn voorstel zou zijn om vandaag vast te stellen dat er een brede ambitie is om het belastingstelsel te hervormen.'

Wat betreft het CDA is het belastingvoorstel van het kabinet niet concreet gemaakt en toont het kabinet te weinig ambitie. 'De premier moet zich beraden op wat hij de komende twee jaar nog wil doen.'

10.42 uur: Wilders opent de aanval op economisch beleid
Vervolgens spreekt de premier over de moeilijke taak in de komende jaren waarin geplande hervormingen van het kabinet in de praktijk moeten worden uitgevoerd: bijvoorbeeld de overheveling van zorgtaken aan gemeenten. Ook besteedt hij aandacht aan werkloosheid, 'onze allereerste en belangrijkste prioriteit'.

De premier wordt voor de eerste keer geïnterrumpeerd, en wel door PVV-leider Geert Wilders: 'De premier spreekt in macrotermen, maar de werkelijkheid bij veel mensen thuis is dat hun land wordt afgebroken. Hervormingen zijn gewoon platte bezuinigingen. U bent Nederland aan het afbreken. Mensen kunnen de huur niet meer betalen, ze kunnen hun ziektekostenpremie niet meer betalen.'

Rutte reageert: 'Als je de solidariteit onder de verzorgingsstaat wilt behouden, zal dat ook effecten hebben. Het alternatief, namelijk dit niet doen, daarmee de boel de boel laten, is wat mij betreft volstrekt uitgesloten. Dat zou onverantwoordelijk zijn. Het antwoord is niet ontwikkelingshulp afschaffen, zoals de heer Wilders voorstelt. Dat is geen alternatief. Er is geen makkelijk antwoord.' Wel is het van belang om mensen in een zwakke positie te ondersteunen in tijden van verandering, zegt de premier.

Wilders gaat verder: 'We hebben het niet alleen over ontwikkelingshulp, je kan ook tientallen miljarden ophalen door de asieltoestroom te stoppen. U moet zeggen: de ouderen van Nederland die helpen we. Door te zorgen dat het geld dat in het buitenland wordt besteed hier in Nederland te besteden. Waarom kiest u niet voor Nederland in plaats van het buitenland.'

Rutte pareert de aanval door te zeggen dat Wilders 'een valse keuze' voorlegt. Het terugtrekken uit de EU, zoals Wilders wil, zou Nederland enkel schaden. 'Onze hele exportsector die zou je dan kapot maken, dat is geen optie. Dat geld kun je niet gebruiken. Je zou een keuze kunnen maken om te stoppen met ontwikkelingshulp. Dat levert 3,5 miljard op. Dat is 2 a 3 weken zorg. Het levert niet genoeg geld op, maar ook niet de hervormingen die Nederland nodig heeft.'

10.38 uur: woord van dank aan hulpverleners MH17
Evenals de sprekers gisteren, begint premier Rutte met een beschouwing op de zomer van 2014. 'Die zomer heeft ons land ervan doordrongen dat binnenland buitenland is en andersom.' Hij haalt woorden van dank aan die D66-leider Alexander Pechtold gisteren uitte in de richting van hulpverleners, marechaussee en politiemensen die betrokken zijn bij de berging van lichamen en persoonlijk eigendommen van slachtoffers van vlucht MH17. 'Ik zou van de gelegenheid gebruik willen maken om de erkentelijkheid voor wat zij doen uit te spreken, namens het hele kabinet ongelooflijke waardering en heel veel dank.'

10.37 uur: Tegenbegroting SP uitgedeeld
Zoals gisteren beloofd door SP-leider Emile Roemer is vandaag voor hervatting van het debat de tegenbegroting van de SP uitgedeeld. Gisteren werd Roemer aangevallen op het feit dat hij zijn plannen niet financieel kon onderbouwen.

10.33 uur: Hoe denkt de debatjury erover?
De Algemene Beschouwingen worden op de voet gevolgd door Roderik van Grieken en Donatello Piras van het Nederlands Debat Instituut. Zij reiken aan het eind van de dag de Debatprijs uit aan de beste debater van het Binnenhof. Voor de Volkskrant voorzien zij de sprekers van een live oordeel. Gisteren deden ze dat zo. Ook vandaag geven zij live analyse van de retorische vaardigheden van de premier en de Kamerleden.

Wat ging vooraf?
In augustus stelde het kabinet een begroting samen met de gedoogpartijen D66, ChristenUnie en SGP. In tegenstelling tot een jaar geleden, toen de C3 nog met veel getouwtrek moest worden overgehaald, was het dit keer in twee weken gepiept. Dinsdag presenteerde minister Dijsselbloem van Financiën zijn begroting. Een greep uit de Miljoenennota: voor het eerst in jaren minder meer zorguitgaven, een miljard euro voor lastenverlichting, structureel 100 miljoen euro extra voor de defensiebegroting ('minder minder', een verzachting van bezuinigingen), extra geld voor noodhulp en ontwikkelingssamenwerking. En daarbij een plan om op de lange termijn het belastingstelsel te herzien.

Alle kabinetsmaatregelen, en nog veel meer, stonden gisteren ter discussie. Traditiegetrouw gaan de Algemene Politieke Beschouwingen alle kanten op. Het debat was onderhoudend, maar de politieke angel was eruit doordat het kabinet de steun al binnen had. Vandaag moet premier Mark Rutte reageren op de vragen die aan hem en het kabinet zijn gesteld. Hij zal er ontspannen in staan in de wetenschap dat de moeilijkste klus reeds vorig jaar geklaard is. Pas volgend voorjaar, wanneer Nederland nieuwe provinciale besturen kiest en op basis van die uitslag de Eerste Kamer opnieuw wordt ingedeeld, kan de zorgvuldig opgebouwde gedoogconstructie weer klappen krijgen.

Vooralsnog kunnen de coalitie en Rutte en zijn ministersploeg vooruit. Het woord is aan de premier. Volg het debat hier live.

Wat gebeurde er gisteren? Lees het hier terug.