Met een klap keert het buitenland terug op het Binnenhof

Op de Troonrede volgen woensdag en donderdag de Algemene Politieke Beschouwingen. Ook op dat podium kondigt het zich al aan: in geen twintig jaar keek de Nederlandse politiek zo ver over de grens als in 2014. Dat komt door de vliegramp met de MH17, het conflict in Oekraïne, de opkomst van terreurbeweging IS en de strijd in Gaza.

Deze zomer was het al merkbaar: twee uitpuilende vergaderzalen in de Tweede Kamer, waar werd gedebatteerd over IS en Gaza en de uit de hand gelopen demonstraties in Den Haag. De golven gaan hoog, zie SP'er Harry van Bommel, die zijn collega-Kamerlid Jacques Monasch (PvdA) vorige week op Twitter nog beschuldigde van 'landverraad'.

'Summer of war'
'We zijn onze onschuld verloren in deze summer of war', zegt VVD-Kamerlid Han ten Broeke. 'Tot nu keken we naar het buitenland als verdienmodel of vakantiebestemming. Inmiddels weten we dat je slachtoffer kunt worden van een oorlog als je in een vliegtuig stapt.' PvdA-Kamerlid Michiel Servaes. 'Veel mensen ervaren plots een bijna aaneengesloten ring van instabiliteit en onveiligheid rondom Europa.' Aan de zuidgrens rukken jihadisten op. Aan de oostkant is er spanning door de Russische opstelling.

D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma: 'Ik wil niet zeggen dat de MH17 ons 11/9 is, maar het was uitzonderlijk hoe hard het buitenland deze zomer ons land binnenkwam.' Zijn verklaring: 'Het buitenlandse beleid is veel meer binnenlands geworden. Er staan grote Nederlandse belangen op het spel.' Hij doelt daarbij niet alleen op geld, maar ook op de binnenlandse veiligheid.

De toch al wakkere buitenlandwoordvoerders sprongen daarom deze zomer op scherp toen sommige landgenoten sympathie uitten voor IS, waarna rellen uitbraken in de Schilderswijk. In dezelfde wijk kwamen honderden mensen bijeen om te demonstreren tegen het Israëlische geweld in Gaza. VVD'er Ten Broeke: 'De bedreigingen aan onze buitengrenzen manifesteren zich nu ook in onze binnensteden.' PvdA'er Servaes: 'In korte tijd zijn drie conflicten ontstaan met een sterke link naar Nederland, dat is ongekend.'

Zo lijkt de tijd terug dat politici en doorsnee-Nederlanders elkaar duchtig bestreden vanwege hun meningen over de buitenlandse politiek. Begin jaren tachtig kwamen meermalen een half miljoen mensen op de been voor een protestmars tegen kernwapens. De decennia daarna werd dat ondenkbaar. Maar na 25 jaar is het buitenland terug als gespreksonderwerp op verjaardagen en in het café. En dus ook in de Kamer.

'In schaduw van Koude Oorlog'
'Het zal dit jaar anders zijn', voorspelt D66-voorlichter Roy Kramer. Hij las afgelopen Kerst voor zijn plezier alle Algemene Beschouwingen sinds 1967 en merkte op dat tot 1990 de schaduw van 'de Koude Oorlog' boven de Nederlandse politiek hing. 'Vanaf de jaren negentig kantelde de politieke blik naar het binnenland en de economie.'

De partijen zijn nu allemaal zo druk met positie kiezen ten opzichte van Poetin, het Midden-Oosten, de NAVO en andere buitenlandkwesties, dat de degens soms zeldzaam hard worden gekruist.

Op zijn Nederlands, dat wel, vindt GroenLinks-fractievoorzitter Bram van Ojik. 'Bij sympathisanten van IS gaat het om het afhakken van hoofden en het verkrachten van vrouwen, maar wij winden ons op over de vraag of de burgemeester van Den Haag eerder terug moet van vakantie.'

Het buitenland zal op de agenda blijven, al is het maar vanwege getouwtrek om geld. 'De kabinetten-Rutte hebben ons blusmateriaal grotendeels verspeeld. Alle mogelijkheden om in het buitenland invloed te hebben, zoals defensie en diplomatie, zijn rücksichtslos aangepakt', zegt Sjoerdsma (D66). Hij hoopt op een kentering. 'Alleen maar meer debatteren over het buitenland is niet genoeg.'