'Poetin beleeft in Oekraïne zijn Suez-moment'

'We hebben niets met het conflict te maken', zei vredesduif Vladimir Poetin deze week in Minsk terwijl in Oekraïne Russische soldaten werden opgepakt. Een dag later rukten Russische tanks op in een nieuw front - waarvan nog niet duidelijk is of het zal strekken tot Marioepol of Transdnjestrië. Rusland escaleert de oorlog, juist nu in Europa steeds krachtiger pleidooien klinken om de 'vrede' van hem af te kopen.

Wat te doen? 'Door het schaakbord om te kieperen met de annexatie van de Krim en een niet-verklaarde oorlog tegen Oekraïne', schrijft Lilja Sjevtsova, 'luidt Poetin een nieuw tijdperk in. De wereld is geschokt en doet alsof er niets bijzonders is gebeurd.' Een ontkenning, die voortvloeit 'uit een natuurlijk instinct tot zelfbehoud'.

Mes op tafel
Poetin onderhandelt met een mes op tafel en de neiging is hiervoor te zwichten. Tegenstanders noemen dat appeasement, voorstanders noemen het realisme. Zelfverklaarde realisten vinden dat moet worden aangestuurd op een vergelijk met Poetin - ten koste van de Krim en de eventuele wens van Kiev om tot de NAVO of EU toe te treden. Wat hen betreft hoort Oekraïne tot Ruslands invloedssfeer en is het slechts beperkt soeverein. Hun medicijn past in een lange traditie van zakendoen over de hoofden van Oost-Europeanen heen.

Zij krijgen nu steun van de 'Midden-Oosten-Eerst-strategen': we hebben Poetin nodig bij de strijd tegen jihadisten, dus 'drijf de zaken niet op de spits' en houdt Oekraïne uit de NAVO, beweerde Paul Brill in de Volkskrant. Steun voor de 'afkoopstrategie' komt ook van risicogoeroe Ian Bremmer, die zegt dat Poetin alleen gestopt kan worden door hem alles te geven wat hij eist - een gebroken Oekraïne als 'bufferstaat' voorop.

Deze argumenten bezigen ook de chique, academische Putin-Versteher. Zij gunnen Rusland een centrale rol in de regio en verwarren begrip van Rusland met begrip voor Poetin. Hun standpunt: Poetins agressie is eigenlijk de schuld van het Westen. De 'heilloze' NAVO-uitbreiding heeft de Russische frustraties gevoed. Ook deze experts noemen zichzelf liefst realisten.

Postimperiale frustraties
Maar helaas, meehuilen met de postimperiale frustraties van de Russen maakt je nog niet tot een Kissinger. Dat Rusland zich na 1991 vernederd voelde en zijn eeuwenoude rijk verloor, klopt. Precies deze pijn ervoeren de oude imperiale machten Frankrijk en Groot-Brittannië toen ze in 1956 besloten Egypte nog maar eens militair tot de orde te roepen omtrent het Suezkanaal. Gelukkig hadden ze een grote vriend in Washington die hen terugfloot. Vernederend, maar het medicijn hielp wel.

Rusland heeft zulke vrienden helaas niet. Maar is dat reden zijn agressie formeel te accorderen onder het mom van Realpolitik?

Het antwoord ligt deels in Rusland zelf. Een van de in Oekraïne opgepakte Russische soldaten zei: 'Dit is niet onze oorlog.' Russische peilingen bevestigen dat. De patriottische steun voor Poetin is groot, maar ondiep. Russen willen een beter leven, geen oorlog. En de pijn van de sancties wordt dankzij Poetins voedselimportban bijna direct gevoeld.

De bewering dat Poetin deze oorlog nog lang kan volhouden berust op een verkeerde inschatting van de krachtsverhoudingen. Tegenover de Russische grondstoffeneconomie van 2 biljoen dollar staan de VS en de EU met hun economieën van 34 biljoen dollar. Jarenlang liet Poetin pragmatisme zegevieren over zijn revanchistische instincten, precies omdat hij besefte dat kernwapenmacht Rusland economische kracht nodig had.

Poetin heeft de crisis in Oekraïne op de spits gedreven omdat zijn systeem economisch en politiek op een dood spoor is beland. Hij kon zich geen machtig Rusland meer voorstellen zonder zeggenschap over deze voormalige kolonie, waarvan hij de soevereiniteit openlijk bespot. Hij heeft zich klem gevochten. Dit is Poetins Suez-moment.

Kwestie van lijfsbehoud
Dat Russische tanks nu oprukken in Oekraïne komt doordat deze strijd voor Poetin - ook intern - een kwestie van lijfsbehoud is geworden. Daartegenover staat een verdeeld Westen, dat, zoals Thomas Graham opmerkte in Politico, het gebruik van geweld heeft uitgesloten en pas door publieke ontzetting over MH17 werd 'gedwongen' tot strengere sancties.

Tegen de klippen op is de Duitse kanselier Merkel erin geslaagd een verenigde Europese lijn te forceren. Ze blijft Poetin terecht diplomatieke uitwegen bieden, uit de hel die hij zelf heeft ontketend. Maar Europa moet rekening houden met de zwartste scenario's, in Oekraïne en in Rusland. President Obama schoof donderdag opnieuw de militaire optie in Oekraïne terzijde - en terecht.

Toch moet het Westen, Obama voorop, zich nu snel herpakken. De reactie van 'de leider van de vrije wereld' op de Russische agressie mist elke urgentie. Westerse leiders moeten onderstrepen dat voor hen de Oekraïense soevereiniteit wél cruciaal is - als symbool van een Europese ordening die geen naakte agressie verdraagt. Met de politieke en economische sancties heeft het Westen de juiste 'wapens' gekozen. Dit is het moment om die sancties te verscherpen en het ultieme wapen uit de kast te halen dat op den duur Poetins autocratische bewind verder zal uithollen: vervang postmodern gezever door westerse eenheid, vastberadenheid en beginselvastheid.

Dat zijn bouwstenen voor een langetermijnstrategie tegen de oprukkende wanorde. Het Westen kan Poetin militair niet afhouden van zijn besluit een deel van Oost-Oekraïne openlijk of heimelijk in te lijven. Het moet zich richten op de 'long game', indachtig de ware krachtsverhoudingen. Als de Europese democratieën nu met de ogen knipperen en Poetin proberen 'af te kopen', zal Rusland nooit genezen van zijn postimperiale frustraties en een gevaarlijke, revanchistische macht blijven.

^{Arnout Brouwers is chef opinie en voormalig Rusland-correspondent van de Volkskrant.}