Het ebola-virus in vier vragen

Welke landen zijn er getroffen door het virus?

De eerste slachtoffers meldden zich pas in maart, maar het virus brak eigenlijk al rond de jaarwisseling uit. Eerst in kleinere dorpen op het platteland van het West-Afrikaanse Guinee, maar toen het in april de hoofdstad Conarky bereikte ging het hard. Het virus dook op in Liberia en Sierra Leone. Inmiddels steekt het ook in Nigeria de kop op. Het slachtoffer komt weliswaar uit Liberia, maar met zijn dood heeft Nigeria inmiddels zijn eerste ebola-slachtoffer te betreuren.

De meeste doden vielen tot nu toe in het herkomstland van de epidemie, Guinee. Dit land telt volgens de meest recente cijfers van de Wereld Gezondheidsorganisatie 314 dodelijke slachtoffers. Liberia komt met 224 doden op een tweede plek. In Sierra Leone vielen de minste doden (219 in totaal), maar daar zijn wel de meeste gevallen van ebola geregistreerd.

Onder de patiënten bevindt zich een toenemend aantal artsen en verpleegkundigen. Zo kwam ook de 39-jarige viroloog Sheik Umar Khan er onlangs achter dat hij besmet is. Khan is hoofdbestrijder van de ziekte in Sierra Leone en sprak een maand geleden nog zijn angst uit voor besmetting. Drie van zijn verpleegkundigen zijn een week geleden overleden aan het virus. Ook twee Amerikaanse artsen in Liberia zijn positief getest op ebola. Twee Afrikaanse artsen, een uit Liberia en een uit Oeganda, lieten eerder deze maand het leven.

Hoe komt het dat het virus zich blijft verspreiden?

Het zeer besmettelijke ebola-virus verspreidt zich via lichaamssappen, zoals braaksel en diarree. Als je daarmee in contact komt, kun je besmet worden. Maar waar het in Afrika ook vaak misgaat, is op begrafenissen, vertelde viroloog Bob Colebunders van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in april aan Trouw. "De overledene wordt opgebaard, het lijk wordt aangeraakt en er wordt bij gegeten. Tijdens dat soort rituelen raken velen besmet. Zodra het virus uitbreekt worden mensen daarover ingelicht."

Roeland Monasch, directeur van Unicef in Sierra Leone, merkte een paar weken geleden in Trouw op dat ook onwetendheid en onbekendheid bijdragen aan verspreiding. "Zeker in het begin werden de symptomen zoals hoge koorts, keelpijn en uitslag, verward met die van malaria. Daardoor zijn veel gevallen niet in een vroeg stadium opgemerkt, met verdere verspreiding als gevolg."

Ook paniekverhalen over gezondheidswerkers die de ziekte het land in brengen, zorgen voor vertraging van de behandeling. In Guinee vielen boze jongeren een medisch centrum binnen en kregen artsen van het Rode Kruis een mes op hun keel gezet.

De kans dat patiënten Ebola overleven is uiterst klein. Er is geen medicatie voor de ziekte. Zestig tot negentig procent van de getroffenen overlijdt. "Het enige wat je kunt doen is mensen antibiotica bieden en ze hydrateren", aldus Colebunders. "Het is meer palliatieve zorg."

Wat wordt er gedaan om het virus de wereld uit te bannen?

De pogingen om de ziekte in te dammen begonnen al in maart van dit jaar. Toen stuurde Artsen zonder Grenzen 60 internationale mankrachten richting Sierra Leone. Die kregen als taak om in de periferie, maar ook in de grote stad, ziektegevallen op te sporen en te behandelen. Ook in andere landen gingen gezondheidsmedewerkers aan de slag.

Begin deze maand kwamen ministers uit zeker elf Afrikaanse landen in Ghana bijeen om te spreken over de aanpak van de ernstigste ebola-uitbraak ooit. De ontmoeting was op initiatief van de Wereld Gezondheidsorganisatie die verklaarde dat 'drastische maatregelen' nodig zijn om verdere verspreiding van het virus in West-Afrika te voorkomen.

Liberia heeft gisteren de grenzen gesloten om de verspreiding te beteugelen. Op de luchthaven en enkele grensposten die wel open blijven, gelden strenge voorzorgsmaatregelen. Ook zijn er restricties aangekondigd voor openbare bijeenkomsten, zoals demonstraties.

Moet ik me zorgen maken? Komt het ebola-virus onze kant op?

Ebola in Europa? Dat gebeurt zelden, verzekerde viroloog Bob Colebunders in april. Maar toen was de situatie anders. De ziekte concentreerde zich in Guinee en de teller van het aantal dodelijke slachtoffers had de honderd nog niet bereikt. Toch zei collega-viroloog Ab Oosterhaus gisteren in het AD zich geen zorgen te maken. De kans dat het virus Nederland bereikt is uiterst klein, meent Oosterhaus . "We zijn goed voorbereid op dit soort ziekten. Als hier iemand zich meldt met de symptomen van ebola - hoge koorts, overgeven, diarree, bloedingen - en die persoon is onlangs in Afrika geweest, dan zijn artsen meteen alert."