'Poetins macht kan alleen gestopt worden door een Europese tegenmacht'

De kogel is door de kerk. Althans, bijna. Als de lidstaten het erover eens worden. De Europese Unie heeft gisteren Rusland voor de aller-, allerlaatste keer gewaarschuwd dat de stroom wapentuig en militanten richting Oost-Oekraïne moet stoppen en dat het moet meewerken aan een onafhankelijk onderzoek naar de toedracht van het neerstorten van vlucht MH17.

Morgen worden er nieuwe namen toegevoegd aan de lijst mensen wier financiële tegoeden (als ze die hebben) in Europa bevroren worden en wier visumverzoeken (voor zover ze geen vakantieplannen hadden op de Krim) geweigerd zullen worden.

Als Rusland zijn gedrag niet onmiddellijk aanpast, gaat de EU zich op een later tijdstip, geholpen door een daartoe ingestelde commissie, buigen over eventuele nadere stappen waarbij - zo onderstreepte menig dappere bewindspersoon gisteren in Brussel - zelfs de eigen economische belangen niet langer (helemaal) heilig zijn.

Zo kon de EU gisteren, terwijl de lichaamsresten van bijna driehonderd omgekomen en merendeels Europese burgers uit MH17 nog op de rails stonden in een uithoek van Oekraïne, nog geen knopen doorhakken over nieuwe sancties - al bestaat 'unanimiteit' over de kans dat dit later, wellicht deze week al, alsnog zal gebeuren.

Kantelpunt
Waarmee de vraag zich opdringt of het neerhalen van MH17 wel echt een game changer, een kantelpunt, is in de Europese benadering van Poetins Rusland. Of blijkt het hemd uiteindelijk nader dan de rok?

Minister van Buitenlandse Zaken Timmermans toonde zich in Brussel verheugd over de 'krachtige besluiten', de eensgezindheid en de solidariteit met Nederland. 'De dreiging wordt nu in daden omgezet.' Eerder op de dag had premier Rutte al laten weten dat 'alle opties op tafel liggen' inzake sancties tegen Rusland.

De Europese retoriek is scherper geworden, maar blaffende honden bijten niet. Sommige van de landen die gisteren vanuit Brussel hun laatste waarschuwing aan Poetin afvuurden, hadden kort tevoren nog een robbertje staan vechten over de concrete maatregelen. Het meest in het oog springt de volharding van de Franse president Hollande ten minste één Mistral-oorlogsschip aan Moskou te leveren - appeasement volgens de Litouwers en 'ondenkbaar' volgens de Britse premier Cameron. Maar in Frankrijk is de president voor vriend en vijand een held die niet zwicht voor druk van de Angelsaksen, maar kiest voor de Franse arbeider. Immers, zonder deze Russische order was de Franse scheepsbouwer allang failliet geweest.

Zulke dilemma's spelen in alle lidstaten en het blijft afwachten of andere landen hun schroom om harde maatregelen te nemen, kunnen overwinnen.

Monster
Een andere vraag is in hoeverre Poetin nog kan inbinden. Behalve de grotendeels kunstmatige rebellie in het buurland heeft hij ook in eigen land een monster gebaard, met een propagandaoorlog die de strijd in Oekraïne voorstelt als een strijd tegen de fascisten, als ware het juli 1941.

Maar als de EU de sancties werkelijk aanscherpt, zoals ze nu dreigt, met maatregelen tegen hele sectoren van de economie - bijvoorbeeld op het gebied van financiële diensten of technologie - zal het grotere gevolgen hebben voor de eenzijdige, onproductieve Russische grondstoffeneconomie dan voor de Europeanen.

Nederland moet nu een leidende rol op zich nemen om de spreekwoordelijke verdeeldheid van Europa te doorbreken. Er is niets onvermijdelijks aan een Russische confrontatie met Europa en met Europese kernwaarden. Poetins heilloze keus voor etno-nationalisme en buitenlandse avonturen kan alleen een halt worden toegeroepen als zijn 'Europese partners' duidelijk maken dat zij deze niet zullen tolereren. Ook omwille van de toekomst van Rusland zelf. Er is geen ontkomen aan: Poetins macht kan alleen worden ingetoomd door effectieve tegenmacht.

_{Arnout Brouwers is redacteur van de opiniepagina van de Volkskrant.}