Asielzoeker die onder toezicht overheid stond, pleegde zelfmoord

Een Armeense asielzoeker heeft zelfmoord gepleegd, terwijl hij onder toezicht van de Nederlandse overheid stond. De man had een zware psychiatrische stoornis. Toch had hij sinds zijn aankomst in Nederland, half december vorig jaar, geen psychiatrische begeleiding gekregen.

Naar aanleiding van de zelfmoord van de Russische asielzoeker Aleksandr Dolmatov, begin vorig jaar, beloofde verantwoordelijk staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie, VVD) dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst humaner te werk zou gaan en de ‘menselijke maat’ in het beleid centraler zou stellen. Dolmatov zat onterecht vast in vreemdelingendetentie en zijn medische overdracht was niet op orde.

Anderhalve week geleden pleegde de Armeen zelfmoord in het bos bij asielzoekerscentrum Schalkhaar, bij Deventer. Hij leed aan waanideeën, vertelt zijn advocaat Eva van den Hombergh. Het is volgens Van den Hombergh niet gezegd dat de suïcide voorkomen had kunnen worden:

“Maar in elk geval had een psychiater moeten beoordelen of en onder welke voorwaarden hij Nederland had kunnen verlaten.”

Voordat de man naar Nederland vluchtte, had hij zijn eigen neus verbrijzeld omdat hij dacht dat de Armeense geheime diensten daarin een afluisterapparaatje hadden geïnstalleerd. Ook tijdens zijn verblijf in Nederland takelde hij zichzelf enkele malen toe, voordat hij zelfmoord pleegde.

IND zag geen reden af te zien van uitzettingsprocedure

De man was een zorgmijder, zoals vaak het geval is bij mensen met een psychiatrische stoornis. De IND zag wel in dat de man problemen had, maar toen het niet lukte om hem daarmee te helpen, was dat geen reden om af te zien van de uitzettingsprocedure. “Terwijl iedereen zag dat de kans groot was dat het mis zou gaan”, zegt Lineke Blijdorp. Zij is asieladvocaat en landelijk contactpersoon voor de advocatuur op de aanmeldcentra van de IND.

Deze zaak is “erger dan Dolmatov”, zegt Blijdorp. Bij Aleksandr Dolmatov was volgens haar nog sprake van Murphy’s law, een opeenstapeling van (technische) fouten:

“Dat kan soms, hoe erg ook, gebeuren. Maar in deze zaak hebben mensen wél nagedacht en toen is alsnog de conclusie getrokken: we dragen hem over aan Duitsland.”

‘Asielzoeker voelde zich in Nederland rustiger’

De Armeen (1983) had eerder asiel in Duitsland aangevraagd. Dat was reden voor de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst om hem geen psychiatrische behandeling te geven, maar naar Duitsland terug te sturen. Hij was een zogenoemde Dublin-claimant: mensen die in de Europese Unie asiel willen krijgen, moeten dat aanvragen in de eerste lidstaat waar ze binnenkomen.

Alleen de man was juist uit Duitsland gevlucht omdat daar zijn waanbeelden te sterk werden. Advocaat Van den Hombergh:

“Hij zei dat hij zich in Nederland rustiger voelde. De IND heeft gewoon een beslisboom gevolgd, zonder oog voor zijn problemen.”

Van den Hombergh ging tegen het besluit van de IND in beroep. Zij kreeg eind maart gelijk van de rechter, die de motivering van de IND om niet af te wijken van de procedure, ondanks de dreiging van suïcide, onvoldoende gemotiveerd vond. Tegen die uitspraak ging de IND vervolgens in hoger beroep.

Vanaf het moment dat duidelijk werd dat de IND hem naar Duitsland wilde uitzetten, deden zich meerdere incidenten voor waaruit de dreiging van suïcide duidelijk bleek, zegt de advocaat. Voordat het tot opnieuw een zitting kon komen, pleegde de man zelfmoord.

IND: betreurenswaardig

De IND in een reactie op de situatie:

“Uiteraard is het betreurenswaardig wat er is gebeurd. De man is op meerdere momenten gezien door verschillende medici van het Gezondheidscentrum Asielzoekers en de crisisdienst van de GGZ, maar gelet op het beeld werd geen reden gezien tot acute opname. Wel is hij overgeplaatst naar de IBO, intensief begeleidende opvang voor asielzoekers in Schalkhaar. Gelet op het feit dat de man een verblijfsvergunning in Duitsland had, moest hij terug naar Duitsland. Bovendien stond hij in Duitsland al onder behandeling.”

Tweede Kamer wil opheldering van Teeven

De oppositie in de Tweede Kamer wil dat verantwoordelijk staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie, VVD) zich over de zelfmoord van de Armeense asielzoeker komt verantwoorden in de Tweede Kamer.

Sinds begin vorig jaar bekend werd dat de Russische Aleksandr Dolmatov in zijn cel zelfmoord pleegde, staat Teevens asielbeleid extra in de aandacht. Hij zegde toen onder druk van coalitiepartij PvdA toe om het asielbeleid humaner te maken.