Direct naar artikelinhoud
Opinie

Poetin laat Oekraïne uiteindelijk met rust

'Het feit dat lidstaten hun gevechtsvliegtuigen nu al bij de grens van Oekraïne stationeren is een onderstreping van de afschrikking van geweld en een belangrijke stap tot het verkrijgen van luchtoverwicht, in het geval van een oorlog.'

PETER VOLTEN   Rusland kan het zich militair noch economisch veroorloven om Oekraïne binnen te vallen. Poetin zal eieren voor zijn geld kiezen, voorspelt emeritus hoogleraar Peter Volten.

Bij alles wat er wordt gezegd over de crisis in het oosten van Oekraïne, blijft één ding onzeker: de verhouding tussen emotionaliteit en rationaliteit van de Russische president Poetin. In de Krim heeft hij emotioneel gedreven maar rationeel gehandeld toen hij een voldongen feit in het voordeel van Rusland verzilverde.

De situatie in het oosten van Oekraïne is geheel anders. Er is geen sprake van een meerderheid van de bevolking die zich wil verenigen met Rusland. Dat varieert van 2 tot 20 procent, afhankelijk van de plaats en het moment van de peiling. Er is ook geen overweldigende Russische troepenmacht zoals op de Krim. Tenslotte is er juist wel militaire en maatschappelijke weerstand te verwachten.

In wezen doet Poetin zelfs aan nation building en versterkt hij de Oekraïense identiteit; zijn 'pro-Russische infiltranten' en de mogelijk echte Russische militairen worden in Oekraïne vergeleken met de Duitse Wehrmacht uit de Tweede Wereldoorlog. Indien Poetin desondanks emotioneel handelt en het verlies van de macht en het grondgebied van de Sovjet-Unie zo hoog opvat, dat het rationele besluitvorming overstijgt, dan houdt hier de analyse op.

Propaganda
Maar stel dat hij blijft nadenken en bijvoorbeeld zijn professioneel optredende minister van buitenlandse zaken, Sergei Lavrov, volgt in diens afgewogen benadering. Poetin zou dan inzien dat zijn militaire overmacht om Oekraïne binnen te vallen beperkt is.

Anders dan de propaganda van de Navo en haar lidstaten ons voorspiegelt, is er geen sprake van gevechtklare eenheden aan de grens met Oekraïne van zo'n 100.000 man. Zo'n propagandaoffensief is prima tegenover Rusland om duidelijk te maken dat het de Navo menens is, maar betekent nog niet dat het op waarheid berust.

Het lijkt er eerder op dat 20 tot 40 duizend troepen kunnen worden ingezet en dat de gevechtseenheden een groot aantal, slecht getrainde dienstplichtigen en een moeizaam verzameld beroepskader tellen. Echte oorlogservaring ontbreekt bij de Russen, tenzij men het omstreden 'succes' tegenover de nog minder bekwame troepen van Georgië in 2008 meetelt.

Hier staat een gehavend en slecht bewapend leger van Oekraïne tegenover, maar die strijdkrachten zijn niet in elke regio in de minderheid en, wat meer zegt, ze zijn uiterst gemotiveerd en worden gesteund door gewapende milities. Uiteindelijk zou een bezet Oekraïne wellicht worden verdedigd door partizanen, een verschrikkelijk perspectief zoals bijvoorbeeld Irak of Afghanistan uitwijst. Op korte termijn zal een poging tot landjepik in de werkelijkheid van ongekende interdependentie bovenal leiden tot kostbare isolatie van Rusland in de wereld.

In wezen doet Poetin zelfs aan nation building en versterkt hij de Oekraïense identiteit

Straatarm
Ook de Russische economie kan zich niet onttrekken aan die interdependentie; de export van energie is een voorwaarde voor het huidige economisch peil van Rusland en zeker voor een eventuele verbetering van de slechte economische, industriële en technologische positie.

Rusland is steenrijk als het gaat om olie en gas, maar bijna straatarm als het gaat om een gezonde sociaal-economische ontwikkeling. Rusland is geen echte grote mogendheid of één in opkomst, zoals vaak gesteld. Poetin wil daarvan niet horen en eist een plaats aan de hoofdtafel in internationaal overleg als in de tijd van de Sovjet-Unie. Maar zijn plaats is nu voorlopig aan de tafel van de gewone gasten en zelfs in het geheel niet bij de G-8.

De annexatie van de Krim en de huidige pogingen met geweld van 'pro-Russische' geuniformeerde lieden in het oosten van de Oekraïne zijn van bedenkelijk belang. Dergelijke tactische overwinningen wegen op termijn niet op tegen het strategisch verlies van Poetins Rusland in de mondiale en thans weer vijandige Oost-West betrekkingen.

Kwalitatieve superioriteit
Een quasi-militaire krachtmeting met Oekraïne is dus een waagstuk voor Poetin. Bij een echte krachtmeting zou hij ernstig rekening moeten houden met Westerse betrokkenheid. Alleen al het feit dat de Navo bestaat, betekent het bestaan van afschrikking van geweld door die organisatie. We hoeven daarvoor eigenlijk niets te doen.

De individuele lidstaten kunnen de boodschap afgeven het ernstig op te nemen. Gelukkig gebeurt dat ook. Gevechtsvliegtuigen van vijf à zes lidstaten hebben al een basis gezocht in een buurland van Oekraïne. Deze actie wordt onderstreept door de gemeenschappelijke capaciteit voor inlichtingen en luchtruimbewaking (Awacs) van de Navo, waardoor alle luchtschendingen van Rusland kunnen worden vastgesteld.

Het feit dat lidstaten hun gevechtsvliegtuigen nu al bij de grens van Oekraïne stationeren is een onderstreping van de afschrikking van geweld en een belangrijke stap tot het verkrijgen van luchtoverwicht, in het geval van een oorlog.

Het numerieke overwicht en de kwalitatieve superioriteit van de westerse luchtmachten zouden het voor Russische gevechtsvliegtuigen onmogelijk maken het Oekraïense luchtruim binnen te dringen. De gemotiveerde, nationale verdediging samen met internationaal luchtoverwicht maakt ingrijpen in wezen geen optie voor Poetin. Het blijft spannend, maar ik durf in te zetten op een tot rede gedwongen Poetin en de Russen rondom hem.

Peter Volten: emeritus hoogleraar internationale betrekkingen en internationale organisatie

Rusland is steenrijk als het gaat om olie en gas, maar bijna straatarm als het gaat om een gezonde sociaal-economische ontwikkeling