Rusland blokkeert voor het eerst sinds de Koude Oorlog kernwapeninspecties door de VS

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat westerse sancties de aanleiding zijn voor de stillegging van de inspecties. Door inreisbeperkingen en sancties tegen de Russische luchtvaartsector zou Rusland de eigen inspecties van het Amerikaanse kernwapenarsenaal niet meer kunnen uitvoeren. Daarom zijn inspecteurs uit de VS voortaan ook niet meer welkom in Rusland, aldus het ministerie.

Wederzijdse inspecties zijn afgesproken als onderdeel van Start, een ontwapeningsverdrag uit 1991. De presidenten Obama en Medvedev ondertekenden in 2010 een opvolger van het verdrag, New Start. Doel was om de arsenalen strategische kernkoppen van elk land met tweederde te verkleinen tot 1.550. Ook gelden limieten aan het aantal lanceerinstallaties voor kernwapens. Ter controle mogen Amerikaanse en Russische wapendeskundigen 18 keer per jaar bij elkaar op bezoek.

Trump

Het verdrag werd vorig jaar op het nippertje gered. De Amerikaanse president Trump wilde het laten verlopen nadat het hem niet was gelukt om regels toe te voegen. Hij wilde onder meer een strengere verificatiemethode, regels voor tactische kernwapens en uitbreiding van het verdrag naar China dat zich niet aan regels hoeft te houden bij de vergroting van het arsenaal, maar veel minder wapens heeft dan de VS en Rusland. Na Trumps verkiezingsnederlaag kwamen Biden en Poetin een korte verlenging van het verdrag overeen tot 2026. 

Nu loopt New Start opnieuw gevaar. Vorige week zei Biden dat hij met Poetin wil werken aan een nieuw kernwapenverdrag, maar de stillegging van inspecties geven hem (en Europa, dat afhankelijk is van het verdrag) weinig hoop op constructieve onderhandelingen. Amerikaanse deskundigen op het gebied van wapenbeheersing zeggen dat Rusland de stillegging gebruikt om de VS onder druk te zetten om sancties af te bouwen.

Raketverdediging

Alle andere wapenbeheersingsverdragen tussen de VS en Rusland zijn al gesneuveld. De Amerikaanse president Bush zegde in 2002 het ABM-akkoord op dat beperkingen stelde aan raketverdediging. Trump trok de VS terug uit het INF-verdrag na Russische schendingen ervan. Daarmee verdween ook het verbod op vanaf land te lanceren nucleaire en conventionele raketten voor de middellange afstand (bereik tussen de 500 en 5.500 kilometer).

De stillegging van de inspecties komt boven op grote zorgen van het Internationaal Atoomenergieagentschap over de inzet van radioactief materiaal in een conflict. In Oekraïne is de Zaporizja Kerncentrale, de grootste centrale van Europa, in de afgelopen dagen meerdere malen beschadigd geraakt door beschietingen. Het Russische leger bestormde eerder al het terrein rondom de ontplofte centrale van Tsjernobyl, waar nog zo’n 200 ton radioactief materiaal onder een sarcofaag ligt.

VK van de kaart geveegd

De tijd waarin er niet met kernwapens werd gedreigd, is voorbij. President Poetin schermt regelmatig met massavernietigingswapens. De Russische staatstelevisie zond onlangs nog animaties uit waarin het Verenigd Koninkrijk van de kaart wordt geveegd met Russische kernkoppen. 

Na decennia van ontwapening gaat de wereld nu ‘achteruit’, zei VN-secretaris-generaal Antonio Guterres maandag bij de herdenking van het eerste bombardement met een kernbom in 1945 op Hiroshima. Guterres over de nieuwe uitbreiding van kernwapenarsenalen: ‘Dit is het moment om te zeggen: stop ermee.’