Mag Trump meedoen aan de verkiezingen als hij wordt veroordeeld voor een en ander?

De FBI verdenkt Trump er kennelijk van dat hij tegen de regels in bij zijn vertrek uit het Witte Huis officiële documenten heeft meegenomen. Als hij wordt veroordeeld voor het opzettelijk verbergen of vernietigen van overheidsdocumenten kan hij een boete of maximaal drie jaar cel krijgen. Volgens de wet mag hij dan ook geen overheidsfunctie meer bekleden.

Maar volgens Amerikaanse staatsrechtgeleerden is het zeer de vraag of dat betekent dat Trump niet meer aan de presidentsverkiezingen mag meedoen. Zij betogen dat de Amerikaanse grondwet maar drie voorwaarden stelt aan kandidaten voor de post van president: ze moeten van geboorte Amerikaan zijn, minstens 35 jaar oud zijn en minstens veertien jaar in de VS hebben gewoond.

De kwestie kwam in 2015 aan de orde, toen Hillary Clinton ervan werd beschuldigd dat zij als minister  van Buitenlandse Zaken de wet had overtreden door haar privéserver te gebruiken voor officiële mails. Zou ze, als ze zou worden veroordeeld, mee mogen doen aan de presidentsverkiezingen het daaropvolgende jaar?

Ja, concludeerden de meeste staatsrechtgeleerden. Het Hooggerechtshof had al verscheidene keren laten weten dat alléén de drie voorwaarden uit de grondwet gelden. Noch het Congres, noch de Amerikaanse staten kunnen daar volgens het Hof eenzijdig andere redenen voor uitsluiting aan toevoegen. 

Ongewenste kandidaten

Sommige staten hebben wetten die mensen die wegens strafbare feiten zijn veroordeeld, uitsluiten van officiële functies. Maar die beperkingen gelden alleen in die staten zelf, niet voor federale functies en verkiezingen.

De redenering daarachter is te voorkomen dat afzonderlijke staten de federale verkiezingen manipuleren door op eigen houtje wetten in te voeren waarmee ze ‘ongewenste’ kandidaten kunnen afschieten. Volgens het Hof druist dat in tegen het fundamentele principe dat de kiezers zelf bepalen door wie ze geregeerd willen worden.

Mag Trump ook meedoen als hij schuldig wordt bevonden aan het ‘aanzetten tot opstand’ wegens zijn rol in de bestorming van het Capitool op 6 januari vorig jaar? Volgens een bepaling uit het 14de amendement mogen overheidsfunctionarissen die aan een opstand of rebellie hebben meegedaan of daar steun aan hebben verleend geen officiële functie meer vervullen.

De bepaling werd na de Amerikaanse Burgeroorlog ingevoerd om vroegere politieke en militaire figuren uit de opstandige zuidelijke staten buiten de deur te houden. Maar volgens experts zal ook die bepaling waarschijnlijk geen belemmering voor Trump vormen. 

Amnestie voor betrokkenen

Gunstig voor Trump is de recente uitspraak van een rechter in North Carolina over de zaak die een actiegroep had aangespannen om het Republikeinse Congreslid Madison Cawthorne van de kieslijst te schrappen. Cawthorne, een van Turmps fanatiekste aanhangers, zou zich met zijn optreden op 6 januari schuldig hebben gemaakt aan ‘rebellie’. Maar de rechter bepaalde dat Cawthorne toch aan de Congresverkiezingen mag meedoen, omdat het Congres al in 1872 een amnestie had afgekondigd voor de opstandige zuiderlingen. Of daarmee het laatste woord is gezegd, is onzeker.

Zelfs als je in de gevangenis zit, mag dat geen belemmering vormen om aan de verkiezingen mee te doen. Een man die in Alabama in de cel zat, deed in 1920 zelfs mee aan de presidentsverkiezingen mee als ‘Gevangene 9653’. 

Paradoxaal genoeg mogen veroordeelden in veel staten bij de federale verkiezingen niet stemmen zolang ze hun straf niet hebben uitgezeten, terwijl ze zich wel kandidaat mogen stellen. Voor Trump zou dat betekenen dat hij volgens de kieswetten van Florida bij de presidentsverkiezingen niet op zichzelf mag stemmen als hij schuldig wordt bevonden en op het moment van de verkiezingen zijn straf nog niet volledig heeft uitgezeten.