De Zaporizja-kerncentrale kan helemaal niet ontploffen, denken ze in Nikopol

Na de eerste explosie had hij zijn hond horen schreeuwen. Oleksandr Bilov (66) probeerde uit bed te komen, maar dat was hem in het pikkedonker niet gelukt. Toen hij er na de tweede klap in slaagde door het gebroken glas naar buiten te klauteren stapte hij op de stoffelijke resten van zijn viervoeter. “Het huis kan me niet zo veel schelen. Maar het is zo erg voor mijn hond.

Het huis van de gepensioneerde fabriekschauffeur ligt midden in Nikopol, een stad aan de Dnjepr-rivier met zo’n 120.000 inwoners. De explosieven die vorige zaterdagnacht naast zijn slaapkamer landden waren ‘Grad-raketten’, aldus de officiële berichtgeving: artilleriegeschut, afgevuurd vanaf de andere kant van de rivier – vanuit het gebied dat bezet is door de Russen, en waar ook de Zaporizja-kerncentrale ligt. Hoewel die centrale, in de plaats Energodar, zich op slechts twintig kilometer afstand bevindt, is die nauwelijks zichtbaar. De rivierzijde is militair gebied en wordt streng bewaakt; foto’s nemen is verboden.

Over de angst voor een kernramp reppen de bewoners van Nikopol niet. Wel getuigen ze van heftige nachtelijke beschietingen. Oleksandr Bilov vertelt over de kracht waarmee een stuk hout van het raamkozijn zich in het tapijt boven zijn bed boorde, en wijst hoe de scherven van het explosief nog in het plafond zitten. De hond, die de naam Bilik droeg, had het gevaar voorvoeld, denkt hij: het dier was de hele avond geen meter van hem geweken. Zijn baasje liet hem desondanks buiten slapen. “Hij had zo’n pluizige, witte vacht. Een echte herdershond”, huilt de man.

Angst voor de beschietingen

In het gemeentehuis van Nikopol waarschuwen ze voor het ergste. Dankzij het werk van inlichtingendiensten en ‘partizanen’ in bezet gebied weet Oekraïne precies wat er aan de overkant van de rivier gebeurt, zegt Natalia Horbulis, medewerkster van de gemeente Nikopol. “Ik zeg niet dat er raketten worden afgeschoten vanaf het terrein van de kerncentrale”, benadrukt de zegsvrouw. “Wel beschikken we over informatie dat het geschut dat ons bestookt op het terrein staat geparkeerd.” Het zou niet alleen om militaire voertuigen gaan, maar ook om de bijbehorende munitie. “Dit is heel onveilig. Niet alleen voor Oekraïne, maar voor de hele wereld.”

Om de burelen van het stadhuis te bereiken moet je kruip-door-sluip-door langs betonblokken en camouflagenetten. Een deel van de het personeel is geëvacueerd; Horbulis neemt de honneurs waar. “De hele wereld weet dat de bezetter zich op het terrein van de centrale bevindt”, zegt ze. “Het personeel van de centrale werkt door; dat zijn vaklui, specialisten in hun werk. Maar de aanwezigheid van militairen is per definitie gevaarlijk.” De zegsvrouw geeft aan dat het huis van Oleksandr Bilov op kosten van de gemeente wordt hersteld. Ter plekke zijn twee werklui inderdaad bezig de meest beschadigde muur opnieuw te metselen.

Op straat heerst vooral angst voor beschietingen; niet meteen voor een nucleaire ramp. “De kerncentrale kan niet exploderen”, gelooft Ivan Kravtsjenko, de twintigjarige medewerker van PizzaDay, een afhaalrestaurant dat zoals de meeste winkels gewoon open is. “Is dat wel echt zo?”, vraagt zijn vriendin, leeftijdsgenoot Alina Novochatnja. Ze slaapt al weken in de kelder, vertelt ze. In haar straat zijn twee huizen geraakt, in de volgende straat al acht. “Dat weet iedereen”, reageert haar vriend, die dan toegeeft dat de angst ook hem in de greep heeft. “Ik heb drie jongere broertjes en zusjes. Ik ben niet bang voor mezelf; wel voor hen.”

Een vonkenregen boven de stad

Ondanks de aanwezigheid van de kerncentrale schiet Oekraïne terug vanuit de omgeving van Nikopol, zeggen de bewoners. “Dat is elke avond duidelijk hoorbaar”, zegt Ivan Kravtsjenko. “We kennen inmiddels het verschil tussen ingaand en uitgaand vuur.” Zijn vriendin kijkt intussen of de bus er niet aan komt. Ze vertrekt naar het dorp, heeft ze besloten. “Daar klinkt ook het luchtalarm, maar er zijn tenminste geen ontploffingen.”

De afgelopen dagen werden op sociale media beelden gedeeld van een vonkenregen boven de stad, die afgelopen donderdagnacht te zien was. Een “fosforbom”, denkt Ivan Kravtsjenko, die het met eigen ogen zag en filmde. “Geen fosfor, maar brandbommen”, zegt gemeente-medewerkster Natalia Horbulis, die ook getuige was. “Het was als vuurwerk. Zó licht, je rent automatisch naar het raam om even te kijken.” Volgens de zegsvrouw zijn vanaf de intensivering van de beschietingen, op 12 juli, vijf bewoners gedood en veertien gewond geraakt, onder wie vier kinderen.

Zeker, de kerncentrale is goed beveiligd, aldus de woordvoerster, maar “het blijft een gevaarlijk object. We hebben in Oekraïne met Tsjernobyl ons eigen voorbeeld.” Van evacuatie van Nikopol is geen sprake, benadrukt Horbulis, maar wie weg wil krijgt daarbij hulp. Dat de Oekraïners terugschieten richting de Russen aan de overkant geeft de zegsvrouw toe. “De Russen hebben veel verschillende posities. We weten waar die zich bevinden, en we hebben zeker een antwoord.”

Lees ook: IAEA waarschuwt voor nucleaire ramp in Oekraïne

De grootste kerncentrale van Europa ligt in Oekraïne. Een nucleaire ramp, zoals die in Tsjernobyl in 1986, ligt op de loer vanwege de oorlog.