Over de cynische strategie van de Democraten om Trumpers te steunen

Zoete broodjes worden er nooit gebakken in de Amerikaanse politiek. Maar soms pakt dat wel heel tragisch uit. Dinsdag kwam er voorlopig en voortijdig een einde aan de politieke carrière van Peter Meijer.

Dat einde kwam vroeg - hij was nog maar sinds 3 januari 2021 lid van het Huis van Afgevaardigden. Het hing ook al snel boven zijn hoofd, omdat hij na nog geen twee weken voor de impeachment van Donald Trump stemde, vanwege diens betrokkenheid bij de bestorming van het Capitool. En het kwam met een trap na van een kant die je niet zou verwachten: de Democraten.

Meijer verloor dinsdag de Republikeinse voorverkiezing. Een partijgenoot, John Gibbs, zal in zijn plaats de zetel in het Huis van Afgevaardigden verdedigen van een district in het westen van Michigan. Daar ligt onder meer de stad Grand Rapids in, waar Meijer vandaan komt.

Zoals zijn naam al verraadt, is hij een nakomeling van de vele Nederlandse immigranten die zich in die streek vestigden. En in Michigan heeft de naam Meijer een extra bijzondere klank: Peters overgrootvader Hendrik Meijer stichtte de supermarktketen die nog steeds die naam draagt. De familie is goed voor miljarden dollars, Peter Meijer zelf kan over enkele tientallen miljoenen daarvan beschikken.

Echt medelijden hoef je dus niet met hem te hebben. Maar met zijn afscheid verliezen de Republikeinen een veelbelovende politicus. Meijer studeerde aan de militaire academie in West Point, aan de hoog aangeschreven Columbia University in New York (culturele antropologie) en uiteindelijk aan New York University (bedrijfskunde). Hij was acht jaar reservist in het Amerikaanse leger en diende als inlichtingenofficier in Irak.

Na zijn studie werkte hij voor humanitaire organisaties die hulp boden na rampen of conflicten in de VS zelf, in Soedan en in Afghanistan. En eenmaal gekozen in het Huis van Afgevaardigden was hij een van de productiefste fractieleden, die zowaar een paar wetsontwerpen erdoor kreeg ondanks de minderheidspositie waarin de Republikeinen zich de afgelopen anderhalf jaar bevonden. 

Kortom, een afgevaardigde waar de Republikeinen in zijn district zich over in de handen kunnen knijpen. 

De schaduw van Trump

Maar ja, die stem tegen Trump... Dat hadden ze niet van hem verwacht. Tijdens de campagne voor zijn zetel in 2020 had hij juist zijn Republikeinse voorganger Justin Amash bekritiseerd, omdat die niets van Donald Trump moest hebben. Hijzelf zou met de president kunnen werken, hield hij vol.

Maar op 13 januari, toen over de impeachment moest worden besloten, wist hij wat hem te doen stond. Met tien fractiegenoten stemde hij voor de aanklachten tegen Trump - die later in de Senaat niet de vereiste tweederde meerderheid kregen.

Bij de Republikeinse kiezers is Trump echter nog altijd populair. Bij veel Amerikaanse kiezers is bovendien de partijtrouw sterk ontwikkeld. En Trump zelf is sinds zijn vertrek op oorlogspad: overal in het land steunt hij kandidaten die, net als hij, bij hoog en bij laag volhouden dat Donald Trump de echte winnaar was van de presidentsverkiezingen van 2020. En helemaal enthousiast steunt hij kandidaten die de tien voorstemmers bij zijn impeachment kunnen wippen.

Niet overal heeft Trump daar succes mee. Dinsdag overleefden twee afgevaardigden uit de staat Washington, Jaime Herrera Beutler en Dan Newhouse, hun voorverkiezing - beide stemden voor impeachment. 

Verdeel & heers

Maar Meijer ging dus voor de bijl. Trumps favoriet John Gibbs versloeg hem op het nippertje. Meijer haalde 47 procent van de Republikeinse stemmen, Gibbs 53 procent. Met hulp, dat moet erbij gezegd, van de Democraten.

Een organisatie van die partij, het Democratic Congressional Campaign Committee (DCCC), gaf maar liefst 435.000 dollar uit om een advertentie over Meijers tegenstander op de lokale tv te krijgen. Daarin werd hij schijnbaar over de knie gelegd: hij was, waarschuwden de Democraten, twee handen op één buik met Trump, en veel te conservatief om een serieuze afgevaardigde te zijn. Maar bij veel Republikeinse kiezers zijn dat nu juist aanbevelingen. De advertentie liet de naam van Gibbs veel vaker op TV verschijnen dan hij dat zelf kon doen met zijn beperkte budget. En hij won.

Toch zal dat bij de DCCC voor tevreden gezichten hebben gezorgd. Want Gibbs, redeneren ze daar, is in november een zwakkere tegenstander dan Meijer. Kiezers die twijfelen tussen Republikeins of Democratisch stemmen, maar in ieder geval een hekel hebben aan Donald Trump, hadden waarschijnlijk best ook voor Meijer kunnen stemmen, maar zullen dat nu echt niet voor Gibbs doen.

En voor sommige Republikeinen is de kandidaat van hun eigen partij ook daadwerkelijk onverteerbaar. Gibbs is een aanhanger van allerlei samenzweringstheorieën. Tijdens de verkiezingen van 2016 verspreidde hij bijvoorbeeld het verhaal dat de Democratische campagneleider John Podesta aan satanische rituelen deed, waarbij een mix van moedermelk en sperma werd gedronken.

Meijer had zijn verlies wel min of meer verwacht, zei hij achteraf. Maar de bemoeienis van buiten zijn partij zat hem niet lekker: “Ik ben doodziek van de schijnheilige bullshit over de Democraten als de partij bij wie de democratie veilig is.”

Daar zit wat in. Want niet alleen in Michigan, ook in een aantal andere staten hebben Democraten reclamespots laten uitzenden die twijfelachtige figuren bij de Republikeinen het voordeel moesten geven in de voorverkiezingen van de concurrent. En soms lukte dat, bijvoorbeeld bij de gouverneursverkiezingen in Pennsylvania en Maryland.

Als deze opzet slaagt, verliezen al deze in Democratische ogen nu zwakkere kandidaten in november. Maar als de kiezers in november een flinke zwaai naar rechts maken, en die kandidaten, tegen de Democratische bedoelingen in, toch gekozen worden, zitten er opeens Republikeinen op belangrijke posten die de democratie heel wat meer schade kunnen toebrengen dan politici van het kaliber van Peter Meijer.

Cynische strategie

Vandaar dat de strategie bij de Democraten zelf dan ook niet onomstreden is. “Ik walg ervan dat het zuurverdiende geld dat mensen hebben gegeven om Democraten te steunen, wordt gebruik om een door Trump goedgekeurde kandidaat te helpen, en dan helemaal de ultra-rechtse tegenstander van een van de meest eerzame Republikeinen in het Congres”, twitterde de Democratische afgevaardigde Dean Phillips.

Ook andere prominente Democraten hekelen het cynisme van de strategie, of wijzen op het risico. Belangrijke media die normaal gesproken vooral de Republikeinen bekritiseren over hun ondemocratische neigingen, zoals de New York Times en de Washington Post, roepen de Democraten op te stoppen met stoken in de Republikeinse voorverkiezingen.

Maar die oproepen komen nogal laat, veel van die voorverkiezingen hebben al plaatsgevonden. En de Democraten hebben veel te vrezen van de verkiezingen in november, gezien de lage populariteit van president Joe Biden. Ze lijken oonderweg hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden te verliezen. En misschien zelfs die in de Senaat.

Het partijapparaat zal daarom over die bezwaren de schouders ophalen. Prima hoor, al die oproepen om het spel eerlijk te spelen. Maar verkiezingen zijn er om als het even kan te winnen. En dan zijn in de VS alle trucs toegestaan.

Bas den Hond is correspondent in de Verenigde Staten en schrijft wekelijks een column.