De polderloze polder bij Aartswoud, kon het maar overal zo zijn
De polder in, op zoek naar weidevogels, paardenbloemen en de eerste koeien. Banjeren door het land met zilveren sloten en lange, hobbelige kavels.
Of ze er bij de kerk in Hoogwoud uit mag, vraagt het meisje aan de vrijwilliger die de buurtbus rijdt. Ja, dat kan, ook al is er geen halte. Verder weer, maar niet voor lang. Uit een weiland is een groepje schapen ontsnapt, inclusief lammetjes. De jonge dieren huppelen de weg op, de ooien al even onstuimig, de volle uiers kwabbelend onder het lijf. De boer draaft erachteraan bijna wanhopig zwaaiend met de armen, maar ook voor schapen is het gras daar groener dan hier.
Na tien minuten lukt het en we arriveren in Aartswoud, het dorp dat ik als beginpunt heb uitgekozen. Een oude stolpboerderij, een megalomane kerk, drie keuvelende vrouwen en een café dat gesloten is; hoe anders moet het zijn geweest. Ooit lag het dorp aan de Zuiderzee en moest het strijd leveren tegen het water.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
Walvisvaarders en ‘gewone’ vissers voeren uit vanuit de haven, ongetwijfeld nagekeken door hun kloeke maar bevreesde vrouwen. De zeestromingen voor de kust stonden te boek als schrikwekkend en het verhaal gaat dat de stompe toren van de kerk dienst deed als vuurtoren. Niet altijd even hulpvaardig overigens. Het vuur moest ook verwarren om zo schepen te doen stranden waarna de buit kon worden verdeeld.
Rundveemuseum
Van list en bedrog is nu geen sprake meer. In elk geval niet in het verrukkelijke Rundveemuseum dat het dorp herbergt. Een levend museum dat behoud van oude koeienrassen tot missie heeft verheven. De dieren gaan binnenkort naar buiten, maar ik mag gerust de stal even binnen lopen. Grote tongen proberen me te bereiken, de koppen te mooi om niet even te willen aaien. Blaarkop, witrik, lakenvelder en brandrood; de een nog aantrekkelijker dan de ander.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
De geur van hooi en kuilvoer brengt herinneringen, maar het weiland wacht, ook voor mij. Vette kippen scharrelen in het veld, speenkruid kleurt de slootoevers en sommige huizen ogen quasi-oud. Bij een wat merkwaardig monument van een oude sluis staat een bankje inclusief prullenbank alsof hier een schare volk verwacht wordt.
Het echte veld in, het Blôte Bienepad op. Van blôte biene is vandaag nog geen sprake, maar ook met bedekte ledematen is het heel best. Twee kieviten buitelen door de lucht zoals alleen kieviten kunnen om vervolgens tussen de kleibulten van de nog kale akker te verdwijnen. Ik denk een kievit met het achterwerk een nestkuiltje te zien draaien, maar ach, dat zal wel willen zijn.
Gruttomannen verleiden door net na het landen de vleugels even te spreiden waardoor de witte onderkant zichtbaar wordt en zij daarmee onweerstaanbaar. Hopelijk maken de vogels de juiste keuze en mijden ze het boerenland dat glad als een gazon en begroeid met uitsluitend ‘hoogproductief’ gras als een val klaar ligt. Broeden op boerenland brengt immers te vaak een wisse dood, zeker voor de kuikens. De pullen hebben te weinig eten, maaimachines doen de rest.
Rentmeesterschap
Nee, hopelijk zijn ze wijzer en strijken neer in de hobbelige, natte graslanden van de Braakpolder, in beheer bij Landschap Noord-Holland. Ook hier koeien en maaimachines, maar pas als de kuikens vliegvlug zijn en de bloemen hun zaad hebben verspreid. De boeren die van het Landschap pachten, voldoen graag en vol overgave aan de eisen. Geen gepolder, geen gemarchandeer maar rentmeesterschap. Bergeenden scharrelen in brokkelige slootranden, een visdief duikt naar een vis en het is zoals het moet. Was er maar meer boerenlandnatuur.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
De kaasboerderij van Koopman verkoopt echte boerenkaas; eerlijke kaas van koeien die op natuurlijk land grazen. Hoewel de boerderij eigenlijk niet open is, word ik binnen genood en rondgeleid in de kaasmakerij. Honderden kleine en grote kazen geuren en glanzen en de verleiding is te groot. Dom natuurlijk want de nodige kilometers wachten, maar ach, een pondje extra past wel in de rugzak, zeker als dat pondje smeuïge echt belegen boerenkaas is.
Door maar weer, naar de Kolk van Dussen. Net als de Braakpolder dankt de Kolk zijn naam aan een dijkdoorbraak in de tijd dat de Zuiderzee nog zee was. De Braakpolder werd permanent drooggelegd, maar op de plek van de Kolk is ten behoeve van waterberging en natuur de dijkdoorbraak recent weer zichtbaar gemaakt.
Landschap Noord-Holland zorgt ook in de graslanden rond de Kolk voor een hoge waterstand, het juiste wei- en maairegime en rust, oftewel voor de weidevogels. En daarmee voor mij. Puur geluk.
Veldleeuwerik
Grutto’s, kieviten, scholeksters, futen en tureluurtjes verleiden, een koppeltje bergeenden vliegt over. De vogels zijn hier talrijk. “Ja, hier gaat het nog goed”, vertelt boswachter Roelf Hovinga van het Landschap even later. “Alleen de veldleeuwerik zijn we kwijt, maar dat geldt voor heel West-Friesland. Jammer, maar de tientallen paren andere broedende vogels maken veel goed.” Hij heeft gelijk, maar ik mis hem wel, die hoogzanger.
Nog even de uitkijktoren op om, met de kijker voor de ogen, te genieten van de vogeldrukte in de kolonie kokmeeuwen, de kluten in de waterberging aan de overkant van een brede sloot en het landschap rondom. Polderloze polder. Kon het maar overal zo zijn.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
Blôte Bienepad!
De route is eenvoudig. Loop over de Schoolstraat Aartswoud uit, Zuiderzeestraat oversteken en Braakweg op. Verderop rechtsaf, Blôte Bienepad en later het Pannepad op. Naar de uitkijktoren en weer terug. Je komt vrijwel langs de aangeduide kaasboerderij. Totaal 10 kilometer.
Vervoer: vanaf NS Obdam met buurtbus 417 naar laatste halte in Hoogwoud. Weg vervolgen. Je komt vanzelf in Aartswoud. Horeca is er in Hoogwoud.
Aanraders zijn zowel het Rundveemuseum als de kaasboerderij. Meer info op rundveemuseum.nl en deboerenkaas.nl.
Lees hier meer in de serie 'Het Mooiste Nederland' (waarvoor we soms ook de grens oversteken).