Justitie toetst omstreden gevallen van euthanasie
Den Haag
Donderdag kondigde het Openbaar Ministerie (OM) vier nieuwe strafrechtelijke onderzoeken aan naar euthanasiegevallen uit 2017. De aandoeningen in deze gevallen lopen uiteen: vergevorderde dementie, kanker, een longemfyseem en een stapeling van lichamelijke klachten. In twee zaken betreft het dezelfde arts, een specialist ouderengeneeskunde van de Levenseindekliniek.
Hoewel nog niet duidelijk is of de artsen uiteindelijk vervolgd zullen worden, is de instelling van de onderzoeken opvallend. Tussen 2002 en 2016 kwamen de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE’s) 86 keer tot het oordeel dat een arts niet had voldaan aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen. Al deze zaken werden doorgestuurd naar het OM, maar dat leidde nooit tot onderzoek of vervolging. Pas in september werd voor het eerst besloten tot een strafrechtelijk onderzoek, en daar komen er nu dus vier bij.
Procureur-generaal Rinus Otte ontkent in een interview met Trouw dat er sprake is van een koerswijziging. Het is eerder ‘actualisering’ van het beleid, zegt hij. Toch lijkt er wel degelijk een wissel te zijn omgezet bij justitie. In oktober kondigde Otte in de Tweede Kamer al aan dat het OM zich actiever wil bemoeien met het debat, onder meer door zelf aan het grote publiek duidelijk te maken wat het doet met zaken die door de toetsingscommissies worden doorgespeeld. Daarmee kwam hij tegemoet aan de kritiek dat justitie ‘niets doet’.
Daar komt bij dat er veel maatschappelijk debat is over de ruimte die de Euthanasiewet biedt bij bijvoorbeeld dementie of een voltooid leven. Er is behoefte aan uitspraken van de rechter hierover. Voorzitter Jacob Kohnstamm van de RTE’s opperde een jaar geleden ‘cassatie in het belang der wet’. Dat houdt in dat een euthanasiegeval wordt voorgelegd aan de Hoge Raad, zonder dat de arts wordt vervolgd. Procureur-generaal Otte is daarvan geen voorstander. ‘Het strafrecht is niet melaats’, stelde hij in de Kamer en hij verzekerde dat het OM niet zou schromen op die manier een rol te vervullen bij het bepalen van de grenzen van de Euthanasiewet.
Er zal nog wel wat tijd overheen gaan voordat duidelijk wordt of de artsen voor de rechter moeten verschijnen. In het onderzoek dat het OM in september bekend maakte (naar een geval uit 2016), gaat de onderzoeksrechter op korte termijn getuigen horen. Ook worden nog deskundigenrapporten opgemaakt.
Volgens de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) tonen de onderzoeken door het OM aan dat de euthanasiepraktijk goed werkt. Wel hoopt de vereniging dat door alle aandacht voor deze vier gevallen geen ‘verkeerd beeld over zorgvuldigheid’ ontstaat.
