Het vrouwenschaatsen begon in Ilpendam
De vrouwen openen morgen het WK allroundschaatsen in het Olympisch Stadion. De eerste Nederlandse vrouw ooit op dit toernooi was Gonne Donker, dertig jaar vóór Stien Kaiser en Atje Keulen-Deelstra.
Honderd jaar geleden, op 2 maart 1918, was in het Noord-Hollandse Ilpendam de geboorte van Hillegonda Everdina Donker, roepnaam Gonne of Gonda. In de jaren dertig was zij Nederlands beste langebaanschaatsster, in een tijd dat de schaatsbond amper interesse had voor vrouwensport. Er waren nog geen nationale kampioenschappen voor vrouwen, geen EK's en geen Olympische Spelen. In 1936 organiseerde de Internationale Schaatsunie wel voor de eerste keer een WK allround voor vrouwen, maar nog zonder Nederlander.
Donker had het geluk dat in 1934 de kunstijsbaan in Amsterdam werd geopend, op ongeveer vijftien kilometer van haar dorp. Ze kon zo maandenlang trainen, begeleid door dorpsgenoot en Elfstedenwinnaar Cor Jongert. Zelfs de schaatsbond zag haar vorderingen en selecteerde Donker voor WK allroundschaatsen van 1937 in Davos. De Ilpendamse werd daarmee de eerste Nederlandse vrouw ooit op dit toernooi.
Het land zonder bergen
Gerard Schriefer reisde als verslaggever van De Waterlander met Donker mee. Zo ver van huis schoot hij vol emoties: "Onze gedachten zijn op dit oogenblik niet in Davos. We vertoeven - nu we daar het blonde llpendamsche meiske zien - bij haar land, bij óns land, bij háár Waterland, bij óns Waterland, het land zonder bergen, het vlakke land. Zoo ver als het oog reikt, daar niets dan weiden en water; een enkele torenspits en een groepje huizen brengen afwisseling. Wind en water stalen in dit land de menschen in hun strijd om het bestaan. Houdt dat geen schoone belofte in voor de komende wedstrijd?"
Ze emigreerde met haar echtgenoot in 1950 naar de Verenigde Staten, waar ze in 2005 overleed
Op het WK reed Donker op alle afstanden de snelste tijd ooit door een Nederlandse vrouw. Dat ze een na laatste werd was volgens verwachting, vanwege de concurrentie uit Noorwegen en Finland. Maar vanaf 1937 behoorde Donker wél tot de snelste schaatssters van de wereld en dus wilde Ilpendam een huldiging. Ze vond het best, maar zonder optocht. De Waterlander schreef: "Temidden van haar familie kwam zij nu - rustig wandelend - naar het Onthoudersgebouw, waar een volle zaal hunkerde naar haar komst." Aan het eind sprak ze zelf ook nog: "Ik kan wel een beetje schaatsenrijden, maar spreken niet. Daarom als jullie wat meer wilt weten en foto's wilt zien, kan je gerust bij me thuis komen!"
Ook aan de volgende twee WK's deed Donker mee en ze won in 1939 in het Finse Tampere zelfs de 500 meter. De tweede plaats in het eindklassement lonkte, maar na een val op de 5000 meter tegen de Poolse Zofia Nehringowa reed ze verder in de verkeerde baan. Nehringowa diende een klacht in, waarna de jury Donker diskwalificeerde en uit de eindrangschikking schrapte. Donker bleef haar hele leven boos op de Poolse.
De oorlog maakte een einde aan haar schaatsloopbaan. Ze emigreerde met echtgenoot Hendrik Zwarensteyn in 1950 naar de Verenigde Staten, waar ze in 2005 overleed. Lena Zwarensteyn, Donkers kleinkind, woont in Washington. "Wat zou mijn oma trots zijn geweest", twitterde ze vorige week na het Nederlandse schaatssucces op de Winterspelen. "Vooral op de vrouwen."
Lees ook:
Annouk van der Weijden stopt met schaatsen na het WK allround van komend weekeinde in Amsterdam. De 31-jarige Van der Weijden, regerend Nederlands allroundkampioene, vindt het naar eigen zeggen mooi geweest.