Senator Baay is overtuigd donor, maar worstelt met nieuwe wet

Haar man Henk scharrelt boven in huis rond. Voor hetzelfde geld waren er van hem allen nog foto's en herinneringen geweest, beseft Martine Baay. "Als er iemand dankbaar is voor het feit dat orgaandonatie mogelijk is, dan ben ik het wel."

De cruciale stemming in de Eerste Kamer van aanstaande dinsdag spookt al maanden door haar hoofd. Baay is zelf geregistreerd donor. "En dan is er het verhaal van mijn man," zegt ze. Toch is ze er nog niet uit of ze vóór de nieuwe ­donorwet is.

Lekkende hartklep
Behalve argumenten spelen juist emoties een rol bij een besluit als dit, vertelt Baay. De vermoeidheid waarmee echtgenoot Henk in 1995 te kampen had, bleek te worden veroorzaakt een lekkende hartklep te zijn.

Een operatie mocht niet baten: alleen een donor kon hem nog redden. Baay en haar man moesten 'hopen op een strenge winter', zodat zich een donor zou aandienen. "Ik heb lang gedacht dat ik er alleen voor zou komen te staan met mijn toen zeer ­jonge kinderen. Niemand die orgaandonatie meer apprecieert dan wij."

"Tegelijk," zegt zij ernstig "begrijp ik ook de bezwaren tegen deze wet."

Spannende stemming
De Eerste Kamer stemt dinsdag over de door Pia Dijkstra (D66) voorgestelde donorwet. Haalt deze het, dan draait het beleid rond orgaan­donatie met 180 graden. Nu heeft iedereen de keus om zich al dan niet als donor te registreren. Haalt Dijkstra een meerderheid, dan is straks ­iedereen in principe donor na overlijden, tenzij je expliciet aangeeft dit niet te willen.

De stemming wordt ongemeen spannend en iedere senator bepaalt zelfstandig zijn of haar standpunt. En zoals Baay twijfelen er velen.

"Natuurlijk ben ik niet tegen orgaandonatie, maar daar gaat deze wet niet over." Het is belangrijk, zegt Baay, dat ze als oud-advocaat ook als jurist naar het voorstel kijkt. Dus weegt ze ook de tegenargumenten. "Het grondrecht van de onaantastbaarheid van het eigen lichaam staat daarbij voorop."

Ook van belang voor Baay: begrijpen mensen wel voldoende dat van hen dadelijk verwacht wordt dat ze hun bezwaar zelf kenbaar maken? Is er afgelopen jaren genoeg gedaan om mensen te bewegen tot donorregistratie?

Een meerderheid van de Nederlanders heeft nooit iets ingevuld. Uit onderzoek zou blijken dat 60 procent van die niet-geregistreerden 'ja' zou willen zeggen. Wat weerhoudt hen ervan dat te doen?

Jaarlijks overlijden zo'n 150 mensen, vergeefs wachtend op een donor. En Baays man had een van hen kunnen zijn? "Zeker, maar nog altijd is onvoldoende duidelijk wat die nu zwijgende massa wil. Een meerderheid geeft dus aan best te willen doneren, maar waarom hebben zij zich dan nog niet laten registreren?"

"Er wordt geschermd met een grote campagne om duidelijk te maken wat deze wet behelst, mocht die worden aangenomen, maar dan kan die toch ook nu al worden ingezet om draagvlak te creëren?"

Niet op de hoogte
"In mijn omgeving gaf iemand aan tegen ­donatie na zijn dood te zijn, omdat hij dan ­zonder arm of been in de kist zou belanden. Ik zei: 'Het gaat om orgánen.' Dit was een persoon die niet bepaald laaggeletterd is, maar toch ­onvoldoende op de hoogte bleek te zijn."

"Daarom zou ik het een goed idee vinden om mensen ­vaker te vragen of ze donor willen worden, ­bijvoorbeeld als ze een paspoort ophalen of een rijbewijs. Of bij de belastingpapieren."

Misschien, zegt Baay, is het wetsvoorstel net te rigoureus. Ze herinnert zich de discussie over het afstaan van wangslijm voor het oplossen van misdrijven. "Voor het invoeren van zulke ingrijpende regelingen moet wel voldoende draagvlak zijn. Je kunt dat niet forceren."

Volle overtuiging
Als jurist heeft ze ook moeite met de formulering in de wet dat iemand 'geen bezwaar' tegen donatie heeft, als hij of zij geen voorkeur heeft laten vastleggen. "Dat moet eigenlijk 'geen ­keuze' zijn, want voor een arts leest 'geen ­bezwaar' als 'ja'. En als deze wet het haalt, heeft deze arts juridisch het eindoordeel."

Nadat echtgenoot Henk dankzij een donor van zijn hartkwaal was afgekomen, registreerde hij zichzelf als donor, net als Martine. En in­middels ook haar kinderen. "Uit volle overtuiging."

Met al haar tegenargumenten lijkt Baay af te stevenen op een 'nee'. "Tegelijk denk ik natuurlijk aan mensen die op een donor wachten, zoals ikzelf ooit deed. Het effect van de wet kán zijn dat er meer organen beschikbaar komen."

Het besluit neemt ze dit weekeinde. "Dat blijft tot het einde een worsteling."