1 waarom dit oplaaiend geweld?

Het is een trieste lijst, de recente golf aanslagen in Afghanistan. Een aanslag op een sjiitische debatavond, 41 doden; een aanval op een luxehotel, zeker 30 doden; een aanslag met een ambulance in een drukke winkelstraat, meer dan 100 doden; een aanval op een legerkonvooi, 11 doden. Allemaal in de hoofdstad Kabul, en beurtelings opgeëist door de Taliban en Islamitische Staat.

Het motief is simpel: beide groeperingen staan onder zware druk, van het door de westerse bondgenoten gesteunde Afghaanse leger en van elkaar. Sinds president Donald Trump augustus vorig jaar zijn nieuwe Afghanistanbeleid aankondigde ('de handschoenen uit') is de Amerikaanse inzet opgevoerd. Tussen augustus en december waren er tweeduizend luchtaanvallen op de Taliban en IS, bijna evenveel als in heel 2015 en 2016 samen. Vrijdag werden beide groeperingen gebombardeerd in de provincies Jowzjan en Badakhshan.

Logisch doelwit voor tegenaanvallen is dan Kabul, waar de regering van president Ashraf Ghani zetelt en alle buitenlandse media zitten, zegt Thomas Ruttig van Afghanistan Analysts Network. Toenemende druk op het slagveld dwingt de Taliban en IS ertoe via aanslagen te laten zien dat de claims van de regering en de VS dat ze verzwakt zijn niet kloppen, zei analist Borhan Osman van International Crisis Group onlangs tegen persbureau AFP. Zo kunnen ze de bevolking ook duidelijk maken dat de regering hun veiligheid niet meer kan garanderen.

2 taliban en is rivalen?

De twee groeperingen vertonen in elk geval grote verschillen. De Taliban (enkele tienduizenden strijders groot) zijn islamitische nationalisten die Afghanistan regeerden tussen 1996 en 2001, toen ze na 9/11 door de VS werden verdreven. Sindsdien proberen ze de buitenlandse bezetter weg te krijgen, met geweld of door onderhandelingen. De Taliban hebben sinds 2007-2008 een steeds groter deel van Afghanistan in handen gekregen, maar ze hebben geen ambities buiten de landsgrenzen.

'IS-Provincie Khorasan' (twee- tot vierduizend strijders) is een verzameling splintergroepen zonder centrale leiding, veelal ontevreden afsplitsingen van de Taliban, die zich sinds 2015 bekent tot de internationale jihad. IS was door de Taliban en door Amerikaanse drone-aanvallen teruggedrongen tot een 'eilandje' in het oosten van het land, met name de provincie Nangarhar, maar manifesteert zich tegenwoordig ook in andere gebiedjes, meest recent in Jowzjan.

Binnen Afghanistan zijn de Taliban en IS elkaars grote rivalen. De gematigde Taliban zien IS als nieuwkomers en als verraders die de strijd tegen de Amerikanen verzwakken. Het radicalere IS ziet de Taliban als slappelingen die de jihad verkwanselen door met de vijand te onderhandelen.

3 kan is de taliban overvleugelen?

Dat is onaannemelijk, gezien het enorme krachtsverschil in aantallen strijders en territorium. Volgens onderzoek van de BBC zijn de Taliban openlijk actief in 277 van de 399 Afghaanse districten (70 procent), met volledige controle over 16 districten (4 procent). De regering zou 122 districten in handen hebben (30 procent). IS zou actief zijn in 30 districten maar nergens domineren.

IS heeft volgens Ruttig op één moment kans gehad de Taliban te overvleugelen, toen de Taliban na de dood van leider Mullah Omar in 2016 door de opkomst van een dissidente stroming bijna uiteenvielen. 'De vrees was toen: die gaan samen met IS en verslaan de Taliban. Dat is niet gebeurd en de kans is nu verkeken. De dissidenten zeggen geen salafisten te zijn noch samen te willen met IS.'

4 verhuist het kalifaat oostwaarts?

Amerikaanse analisten en media, maar ook de Iraanse veiligheidsdienst, ventileren het idee dat IS nu het kalifaat in Syrië en Irak zo goed als verslagen is, zijn aandacht verlegt naar Afghanistan, Pakistan en Centraal-Azië. Er zouden zich in Afghanistan al duizenden buitenlandse jihadisten ophouden uit landen als Pakistan en vooral Oezbekistan.

Voor zo'n strategische verhuizing zijn volgens Ruttig geen aanwijzingen. 'We zien geen substantiële instroom van IS-strijders uit het Midden-Oosten, en al helemaal geen buitenlandse strijders. Er zijn wel wat Afghaanse salafisten. Sommigen zijn destijds mogelijk naar Syrië en Irak gegaan om zich bij IS aan te sluiten en nu wellicht teruggekeerd, maar dat zijn er hooguit enkele tientallen.'

Ook voor het idee dat IS zich zou willen verplaatsen naar Zuid- of Centraal-Azië ziet Ruttig weinig grond. Er is wat IS-activiteit in Pakistan, maar dat zijn waarschijnlijk lokale splintergroeperingen. En de aanwezigheid van IS in Centraal-Azië is minimaal. 'Er zit veel fantasie en gebrek aan kennis in dit soort berichten.'

5 komt het nog goed?

Daar ziet het voorlopig niet naar uit. Volgens Osman in The Washington Post ligt dat aan de louter militaire benadering van de Amerikanen, die het idee van onderhandelingen hebben losgelaten, het Afghaanse leger willen versterken (met een verdriedubbeling van de luchtmacht) en de eigen aanwezigheid met drieduizend man willen opvoeren, tot 15 duizend man.

Maar zelfs 100 duizend militairen konden de Taliban indertijd niet verslaan, zegt Osman. 'De Amerikanen begrijpen de psychologie van de Taliban gewoon niet. Hun strijd is geheel gebaseerd op het idee dat de Amerikanen hen als legitieme regering hebben afgezet en hebben vervangen door een marionettenbewind. De nieuwe strategie van de VS zal hen nog meer vastbesloten maken om door te vechten.'

Volgens Ruttig is de enige oplossing onderhandelingen met de Taliban over beëindiging van de oorlog en investeringen in de economische ontwikkeling van Afghanistan. Gezien de aanpak van Trump acht hij voortzetting van de huidige patstelling waarschijnlijker: de regering de baas in Kabul en de grote steden, de Taliban op het platteland en in de bergen. Waarbij de krijgsheren af en toe onderling wat bakkeleien, en intussen de opiumbaten verdelen.

Opnieuw een dodelijke aanslag in Kabul. Zijn de Taliban weer terug op volle sterkte?

Het front in Afghanistan verplaatst zich steeds meer naar de grote steden: 27 januari werd de derde grote aanslag in tien dagen tijd gepleegd. Dit keer kwamen er in de hoofdstad Kabul zeker 103 mensen om het leven en raakten 245 mensen gewond door een bom die was verstopt in een ambulance. Zijn de Taliban weer terug op volle sterkte?

Elf doden bij nieuwe aanslag in Kabul

De terreurgroep Islamitische Staat heeft de verantwoordelijkheid opgeëist voor een aanval op een militaire academie in de Afghaanse hoofdstad Kabul. Daarbij kwamen elf Afghaanse militairen om het leven.

Save the Children schort hulp in Afghanistan op na gewelddadige aanval op kantoor

De hulporganisatie Save the Children schort voorlopig alle hulp in Afghanistan op, nadat hun kantoor in Jalalabad op 24 januari is aangevallen. Bij de aanval zouden zeker vijf mensen om het leven zijn gekomen. Ook zijn er veel gewonden gemeld.
https://www.volkskrant.nl/buitenland/opnieuw-een-dodelijke-aanslag-in-kabul-zijn-de-taliban-weer-terug-op-volle-sterkte~a4562753/