Brazilië houdt adem in bij vonnis in zaak tegen Lula

De wegen richting de rechtbank waar deze woensdag de zaak rondom de Braziliaanse Luiz ‘Lula’ da Silva (72) zou dienen, zijn hermetisch afgesloten. Meer dan drieduizend politieagenten staan paraat, met drones en helikopters. Tienduizenden voor- en tegenstanders worden verwacht in de zuidelijke stad Porto Alegre, waar een federale rechtbank zich moet buigen over een vonnis tegen Lula. Het tekent hoeveel er op het spel staat voor de oud-president, de regionale grootmacht Brazilië en daarmee de rest van Zuid-Amerika.

In juli veroordeelde rechter Sérgio Moro de linkse Lula tot 9,5 jaar cel voor ‘passieve corruptie’ en het witwassen van geld in de omvangrijke corruptiezaak Lava Jato (Wasstraat). De oud-president zou smeergeld hebben ontvangen van bouwonderneming OAS in de vorm van een strandwoning in de deelstaat São Paulo. Als de drie federale rechters de uitspraak van rechter Moro bekrachtigen, slinken Lula’s kansen om in oktober mee te doen aan de presidentsverkiezingen. Mogelijk belandt hij dan zelfs in de cel. En dan spelen nog zes zaken tegen hem.

Leggen de rechters het vonnis van Moro daarentegen naast zich neer, dan is de kans zeer groot dat Lula, die aan kop gaat in de peilingen, opnieuw president wordt.

De zitting van woensdag veroorzaakt grote ophef en een complete polarisatie in Brazilië. Lula, president tussen 2003 en 2011 is een van de meest invloedrijke personen in het land: hij is enorm geliefd, maar wordt ook diep gehaat. Voor zijn aanhangers is Lula, die ook internationale faam kreeg, een bijna mythische figuur: zelf afkomstig uit een straatarm gezin, lukte het hem om het van analfabeet en schoenpoetser tot president te schoppen. Tijdens zijn presidentschap groeide de Braziliaanse economie met maar liefst 7,5 procent. Het lukte 40 miljoen Brazilianen dankzij Lula’s overheidsprogramma’s – gezinsuitkeringen, hongerbestrijding, toegang tot kredieten, woningprojecten – uit de ergste armoede omhoog te klimmen. Dit was revolutionair voor Brazilië, een van de meest ongelijke landen ter wereld, met een diepgeworteld klassensysteem.

Maar voor zijn tegenstanders is Lula juist de belichaming van het grootste corruptieschandaal uit de Braziliaanse geschiedenis: Lava Jato, de grote smeergeldaffaire die tijdens zijn presidentschap begon. Lula zou het meesterbrein zijn binnen het enorme corruptiekartel waar semi-staatsoliebedrijf Petrobras, bouwondernemingen zoals Odebrecht en OAS, en talloze politici bij betrokken zijn.

Dat juist de linkse Lula – die in de aanloop naar zijn presidentschap zo afgaf op de corrupte politieke klasse – zichzelf ook verrijkte, wordt hem diep kwalijk genomen. Daarbij leeft de angst voor opnieuw een linkse regering, mocht Lula’s arbeiderspartij (PT) winnen.

Desondanks zou Lula de stembusgang met liefst 36 procent van de stemmen winnen, mochten er nu verkiezingen zijn, aldus de gerenommeerde opiniepeiler Datafolha. Het verlangen naar de glorietijden van ‘Booming Brasil’ is sterk, zeker nu de economie de ergste crisis in dertig jaar doormaakt.

Op verkiezingstournee

Lula zelf heeft zijn populariteit goed uitgebuit. Hij ging de afgelopen maanden alvast op ‘verkiezingstournee’ door het noorden en noordoosten, de armste delen van het land, waar hij zelf vandaan komt en waar hij de meeste aanhang heeft.

„Nog steeds is er geen politicus die luistert naar de zwarte Braziliaan, nog steeds is er grote angst bij de elite dat een dienstmeisje toegang tot de universiteit krijgt. Juist voor deze groep blijf ik vechten”, zei de nog altijd charismatische Lula tijdens zijn toer.

Partijgenoot en senator Gleisi Hoffmann voorspelde dat, als Lula niet mee mag doen en vastgezet wordt, er een volksopstand komt, waarbij doden kunnen vallen. „Hij is onze enige kandidaat. Als hij gearresteerd wordt gaan er mensen dood, en zelfs Lula kan doodgaan”, zei ze geëmotioneerd.

De anti-Lula-beweging Nas Ruas (De straat op) wil juist dat er een complete ommezwaai komt. „We zijn de politieke klasse helemaal zat, we willen dat er nieuwe, integere mensen komen”, zei voorzitter Tome Abrach in de media. Uit protest organiseren de tegenstanders onder meer een carnavalsoptocht in Porto Alegre die al omgedoopt is tot ‘Carnalula’, omdat de hele situatie volgens hen niet meer serieus te nemen is.