De robot leidt, de danser volgt hem in een fascinerende pas de deux

Kuka heeft geen hart, geen armen of benen, en ook geen brein. En toch is hij de danspartner van Huang Yi. De Taiwanese danser-choreograaf refereert aan de robot expliciet als 'hij' en 'hem', als zijnde een volwaardig wezen. Hij ziet Kuka als vriend. Een maatje tegen wie je kunt praten, maar die niets terug zegt en je nooit zal bestoken met vragen of opmerkingen. Kuka is precies wat je er aan data in stopt, hij is een optelsom van programmacodes.

De voorstelling 'Huang Yi & KUKA' is te zien is in het tweejaarlijkse Holland Dance Festival, waarin bijzondere dansproducties naar Nederland worden gehaald. Critici labelden het duet als een van de belangrijkste stukken van deze tijd: een fascinerende pas de deux van mens en machine. Kuka leidt in beweging, maar wordt ook af en toe door Huang aan de arm genomen. Het is dans die vervreemdt, maar ook af en toe ontroering wekt.

Kuka, genoemd naar een grote fabrikant van robots en automatiseringssystemen, is het soort robot dat je tegenkomt in autofabrieken, zegt Huang. "Kuka is een grijparm, een soort slang die door middel van zes scharnierpunten alle kanten op kan roteren en daarmee beweging nabootst. In technologische kringen wordt Kuka een industriële robot genoemd: hij heeft geen menselijk gezicht zoals een androïde, zijn halfbroertje of -zusje dat vaak opdraaft in sciencefictionfilms, maar in principe kan hij hetzelfde worden geprogrammeerd."

Mens en robot één

Zoals Huang in het duet leunt op Kuka en van hem afhankelijk is om zijn balans te houden, zo ziet de choreograaf de toekomst van de wereld als het gaat om technologische vooruitgang. "Ik ben ervan overtuigd dat robots en mensen onafscheidelijk worden, wellicht uiteindelijk zelfs één."

De arm- en beenprotheses van nu kunnen al net zoveel als armen en benen van vlees en bloed. Wanneer lichamelijke functies exact kunnen worden nagebootst en in kracht en functionaliteit worden ingehaald, dan zal de mensheid ervoor kiezen om delen van zijn fysieke 'menselijkheid' op te geven, voorspelt Huang Yi.

Toch zal er in de codering van robots altijd het menselijke aspect doorschemeren, de mens is en blijft de maat. Zo is Kuka gecodeerd met Huangs eigen bewegingen. "Hij is daarmee een verlengde van mijzelf, een spiegel, een egodocument." Dat vormt voor Huang dan ook de artistieke uitdaging om met robotica te werken. "Ik kan mijn beweging, en daarmee de gedachtes en emoties die daaraan ten grondslag liggen, in Kuka transporteren. Als ik naar Kuka kijk, zie ik mezelf. De robot is een vorm van zelfmanifestatie."

Het perfecte kind

Als kind spiegelde hij zich al aan robots, om niet te hoeven voelen in een omgeving waarin hij met niemand kon praten. "Toen ik tien jaar was, verloor mijn familie haar fortuin tijdens een investeringscrisis. Van een huis met vijf verdiepingen kwam ik met mijn vader, moeder en zus, op een eenkamerflat terecht. Dat wordt in Taiwan als een debacle gezien, iets waarvoor je je diep moet schamen. Vooral mijn moeder leed daar erg onder en ik wilde haar niet met nog meer zorgen belasten. Dus werd ik het perfecte kind, op wie niets was aan te merken. Dat deed ik door me voor te stellen dat ik een robot was, die op commando kon praten, lachen en stil kon zijn."

Was de angst voor mensen de reden om in zijn professionele leven met een robot te dansen? Daar moet Huang even over nadenken. "Ik heb nooit de noodzaak gevoeld om met mensen te dansen. In de laatste scene van de voorstelling komen twee andere dansers op. Dat is voor mij het punt om het podium te verlaten. De dansers dansen dan indirect met mij, omdat Kuka is geprogrammeerd met mijn bewegingen, maar ik ben er zelf fysiek niet bij."

Velen zullen dat een trieste onderliggende boodschap vinden: via een robot vervulling vinden, zonder dat er menselijk contact aan te pas komt. Huang ziet liever de voordelen. "Ik weet zeker dat er altijd connecties zullen zijn tussen mensen, maar ik ben er niet zo zeker van dat die noodzakelijk zijn voor ons voortbestaan. Er is een grote belangstelling voor seksrobots. Dat is te verklaren door het feit dat je met robots geen conflicten hebt, er spelen geen persoonlijke issues als jaloezie, en bovendien loop je geen kans op soa's."

In sciencefiction wordt een misantropisch beeld geschetst van robots die de mensheid overnemen. Wetenschappers als Stephen Hawking trekken aan de bel als het over robotisering en kunstmatige intelligentie gaat. Maar de toekomst is onafwendbaar, meent Huang, en we kunnen die maar beter omarmen. Hij pareert de angst met een vergelijking: "Het is als een mes, waarmee je mensen kunt doden, maar waarmee je ook operaties uitvoert om ze beter te maken. Aan ons de keuze."

Maar eenvoudig zullen de keuzes niet zijn, erkent Huang. Daarom maakt hij zich hard voor het vak van de toekomst: sociologie van de technologie. "Algoritmes, waarmee ook Kuka is geprogrammeerd, zullen bijna alles in ons leven definiëren. De mensen die in staat zijn die te coderen, hebben de feitelijke macht. Algoritmes gebruiken geen menselijke standaard, ze gebruiken data die volgens de regels van de logica worden gerangschikt. Hoe gaan we daarmee om, zonder dat zwakkere groepen er de dupe van worden, hun werk verliezen, commercieel worden uitgebuit?"

Kuka doet precies wat je hem leert, zegt Huang. Het is heel saai om met hem te werken. "Maar de op logica gestoelde codering maakt ook dat alles stabiel is en hetzelfde blijft. Dat heeft op artistiek niveau vergaande consequenties. Ik heb Kuka in 2012 geprogrammeerd met mijn bewegingen. Kuka is precies dezelfde gebleven, maar ik ben nu zes jaar verder. Als ik met hem dans, dans ik met de jongere versie van mezelf. Ik heb mezelf dan wel in Kuka voor de eeuwigheid vastgelegd, hij is ook een confrontatie met mijn eigen menselijkheid."

Huang Yi & KUKA is te zien tijdens het Holland Dance Festival op 1 en 2 februari, Theater de Veste, Delft. www.holland-dance.com

Meer technologie in Holland Dance Festival

Niets is wat het lijkt in PIXEL, een mix van dans en interactieve 3D-video met acrobaten, hiphoppers en circusartiesten. Centre Chorégraphique National de Créteil et du Val-de-Marne/Compagnie Käfig, te zien op 30 en 31 januari.

Lees ook:
De hersenen zijn voorlopig nog superieur aan de robot, zegt de Bionische Vrouw.

Geen robot in de oefenstudio van het Nationale Ballet, maar wel de 85-jarige Godfather van de dans Hans van Manen.