De Amerikaanse dominee Carolyn Gillette is een gezongen persbureau

Toen een aardbeving Port-au-Prince in Haïti acht jaar geleden in puin legde, snelden hulpverleners toe, gingen journalisten erheen om verslag te doen en schreef Carolyn Gillette een gezang:

Een vrouw graaft in het puin
Een man zoekt onderkomen
Een wees heeft honger en verdriet
haar ouders weggenomen
waar bent u, God, bij duizend doden
rijk en arm dooreen
was u de eerste om te huilen
om alles wat verdween?

En toen vorig jaar een orkaan Houston deed overstromen, zonnen politici op maatregelen, klommen opiniemakers in de pen, en schreef Carolyn Gillette een gezang:

We hebben gebeden in wind en regen
we baden de hele dag
Voor wie zijn huis voelde bewegen
het water stijgen zag

In haar eentje is Gillette zoiets als een gezongen persbureau. Op haar website carolynshymns.com kun je actualiteit van de afgelopen twintig jaar terugzien, in liederen over aanslagen, massa-schietpartijen, milieuzorgen en natuurrampen. Ze worden in allerlei kerken in het hele land en daarbuiten gezongen, op bekende melodieën. Maar er staat toevallig niet een van haar gezangen in de orde van dienst als Gillette op een zondagochtend samen met haar man Bruce voorgaat in haar kerk, de Overbrook Presbyterian Church in Philadelphia.

De tekst loopt door onder de video

Actuele gezangen

Het is een stoer, in Engelse stijl uit grijze steenblokken opgetrokken gebouw. De toren heeft kantelen, waardoor het lijkt alsof ieder moment musketiers het vuur kunnen openen op het veel grotere religieuze complex aan de overkant, het St. Joseph-seminarie. Maar binnen zingt een vredig, vrolijk gezelschap van zo'n 150 gemeenteleden, voor Amerikaanse omstandigheden opvallend veelkleurig, het traditionele 'We gather together'.

Maar dat, zegt echtgenoot Bruce, is ook een actueel gezang, zij het uit de zestiende eeuw. Het is een bewerking van het met gereformeerde Nederlanders meegekomen 'Wilt heden nu treden' uit Valerius' Nederlandtsche gedenck-clanck, geschreven als danklied nadat Maurits van Nassau het Spaanse leger bij Turnhout in de pan had gehakt. "Meer gezangen dan je denkt komen voort uit een concrete situatie. We gaan haar gezangen hier wel meer gebruiken. Maar we staan nog maar ruim een half jaar in deze gemeente, je moet dingen nooit te snel veranderen."

Klaagzang

De eerste keer dat een actualiteit Carolyn Gillette aan het dichten kreeg, was in 1998, toen Midden-Amerika getroffen werd door orkaan Mitch. "In Honduras en buurlanden kwamen 10.000 mensen om. Ik was daar net geweest, op een zendingsreis, dus ik leefde erg mee en schreef een gezang, een klaagzang eigenlijk, over die orkaan. En ik schreef het op zo'n manier dat kerken het misschien konden gebruiken voor de collecte, om geld op te halen voor hulp. Bruce zette het op internet, daar zijn een heleboel dominees op zoek naar materiaal voor hun kerkdiensten, en het sloeg aan. Tienduizend doden is ook niet niks."

Zo werken ze sindsdien samen: zij de productie, hij de promotie, "Er zijn andere pastors die gezangen schrijven, maar ik ben vaak net wat sneller. Het gezang voor de aanslagen van 11 september schreef ik diezelfde dag. We zagen 's ochtends het nieuws, Bruce stelde 's middags een herdenkingsdienst samen voor die avond, en om zeven uur had ik het gezang af dat we daarin gebruikten."

Niet alleen van 2000 jaar geleden

Zo'n lied begint voor Gillette met een gevoel. "Ik schrijf als een pastor - ik denk: wat denken en voelen de mensen in mijn gemeente hierover? En dan kan het ver weg zijn, zoals Charleston, waar twee jaar geleden negen mensen werden vermoord, maar dat was wel tijdens een bijbelstudie, dat kunnen ze zich toch indenken. En een massaschietpartij raakt ons allemaal, omdat het een trauma is voor het hele land.

"Daar begin ik dus mee, maar het blijft daar niet bij. Karl Barth heeft zo ongeveer gezegd: je moet preken met de Bijbel in je ene hand en een krant in de andere. Dus praten over actualiteit is niet genoeg, je moet het grondvesten in geloof. En omgekeerd is het niet voldoende om alleen te praten over het geloof van 2000 jaar geleden als je het niet relevant maakt voor de kwesties van vandaag."

Dat betekent wel dat ze met haar werk in politiek vaarwater terecht kan komen. "Een gezang over adoptie had ik kennelijk op zo'n manier geschreven, dat een anti-abortusgroep het opnam in een boek. En ik vond dat prima, misschien wordt het ergens in een kerk de inspiratie voor iemand om te adopteren, of voor een hele gemeente om een adoptie mogelijk te maken voor iemand die er de middelen niet voor heeft. Maar het was in mijn hoofd niet opgekomen dat het politiek opgevat kon worden."

Politieke verdeeldheid

In de VS is de politieke verdeeldheid nu eenmaal diep - en een gezang kan die kloof overbruggen, maar er ook in vallen. Een vrouw in Virginia vertelde Gillette dat ze minder negatief tegenover immigranten stond sinds ze te zingen kreeg:

Maria en Jozef, bang voor Herodes
en zijn soldaten, haastten zich heen
over de grenzen, met hun kind Jezus
vlucht'ling en Heer was Hij in één

Die vrouw had vast wel eerder discussies gehoord of gevoerd over de vraag of de VS meer of minder vluchtelingen moet opnemen. "Ja, maar als je zingt dan raakt het je hart en je hoofd op een andere manier", zegt Carolyn. Bruce: "Augustinus schijnt te hebben gezegd: Wie zingt, bidt twee keer."

Maar dan moet het ook gezongen worden, en soms staat de tekst dat in de weg. Verderop in het lied over orkaan Harvey staan regels die niet elke dominee bevallen:

Mogen de leiders van het land horen
hoe de schepping zucht
en zorgen met gezond verstand
voor land en zee en lucht

"Er waren mensen die lieten weten: we zingen over zorgen voor mensen en over het uitdelen van eten enzo, 'maar dat couplet over de leiders doen we maar niet, dat ligt hier wat te gevoelig.' Nou ja, ik kan het schrijven, ik kan niet zorgen dat ze het ook zingen. Ik heb gezangen gemaakt over wapens, soms vrij specifiek, en dat maakt sommige mensen ook onrustig. Maar ik schrijf ze nu eenmaal als iemand die gelovig is, en ik denk dat wapens voor veel mensen een afgod zijn geworden. Mensen die wanneer er doden vallen, zeggen dat dat nu eenmaal de prijs is voor het recht op wapenbezit, dat is toch duidelijk afgoderij? Ik ben bereid dat te zeggen in mijn gezangen."

Meestal is de politieke inhoud subtieler. Na de verkiezing van Donald Trump tot president zette Gillette haar ontzetting om in een gezang over tolerantie. Seksuele geaardheid, huidskleur, religie, alles komt langs. "Je kunt het bij veel gelegenheden zingen, maar als je weet wanneer en waarom het is geschreven, dan krijg je het wel mee."