Subsidie voor debat? Hollands misverstand

Herinnert u zich de wc-rollen nog? Twee jaar geleden haalde het bedrijf Raspoetin BV er uitgebreid de media mee. Eigenaar Ruben Marsman liet honderdduizend rollen toiletpapier bedrukken met argumenten tegen het Oekraïne-verdrag, waarover we toen een referendum hadden. Dit was er eentje: „Oekraïne is het op 5 na drank lustigste (sic) land ter wereld”. Hij kreeg er 47.973 euro subsidie voor. De hoon die daarop volgde, ontlokte de referendumcommissie, die het geld verdeelt, de onvergetelijke zin: „Wc-rollen zijn ook informatiedragers.”

Een dezer dagen wordt bekendgemaakt wie er subsidie krijgen voor het volgende referendum, op 21 maart, over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Net als bij ‘Oekraïne’ is er 2 miljoen euro beschikbaar. De subsidieregels zijn nauwelijks aangepast, dus Ruben van Raspoetin maakt opnieuw kans.

Je kunt die wc-rollen uit 2016 afdoen als een mediahype. Wat is die 47.973 euro nu helemaal vergeleken bij de 80 miljard die we jaarlijks uitgeven aan de zorg? Bovendien: als het referendum straks is afgeschaft, zijn we automatisch verlost van die subsidies.

Dan gaan we voorbij aan iets essentieels, vrees ik. Eventjes de dossiers erbij pakken die ik destijds opvroeg via de Wet openbaarheid bestuur (Wob). De correspondentie over het bestede gemeenschapsgeld leest als een lesje ‘hoe klein kan de mens zijn’. Ogenschijnlijk brave lieden sjacherden erop los. Het Instituut voor Agrarisch Recht betaalde een lid van de eigen raad van toezicht 7.800 euro voor het schrijven van twee wetenschappelijke artikelen. Veiligheidsexpert Rob de Wijk riep op tot een boycot van het ‘rancunereferendum’, maar zijn bedrijf HCSS vroeg wel 39.650 euro subsidie voor een ‘factcheck’-website. De vereniging Vrede en Recht bracht een middagje door in een thermaal bad om „op te warmen” van het campagnevoeren. Kon dat even worden vergoed – inclusief een zwembroek à 4,50?

In Nederland hebben we last van een hardnekkig misverstand: er zou subsidie nodig zijn om maatschappelijk debat te voeren. We willen een gelijk speelveld voor iedereen: vóór, tegen of neutraal. Dus stellen we geld beschikbaar, benoemen we een commissie en schrijven we een subsidiereglement met woorden als ‘plan van aanpak’ en ‘deelplafond’.

Wat we vergeten, is dat de beste debatten gevoerd worden zónder subsidie. Is er ooit een cent gegaan naar voor- of tegenstanders van een vuurwerkverbod, om maar eens een recente discussie te noemen? Democratisch debat behoeft creativiteit, geen kruideniersmentaliteit.

De subsidieaanvraag voor het nieuwe referendum is al ingediend, zo laat Ruben van Raspoetin per e-mail weten. „Zou Nederland niet teleurgesteld zijn als we niets deden?”