Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Interview

Denk niet dat de Brexit onvermijdelijk is, zegt Tony Blair

Tony Blair De EU is zwakker zonder de Britten, zegt oud-premier Blair. Hij spoort Europese leiders aan niet „fatalistisch” te zijn. „Het is ook een optie lid te blijven van de EU en hervormingen door te voeren.”

Tony Blair (rechts) en zijn opvolger Gordon Brown tijdens Remembrance Sunday in november.
Tony Blair (rechts) en zijn opvolger Gordon Brown tijdens Remembrance Sunday in november. Foto Andy Rain / EPA

Tony Blair stapt de vergaderzaal binnen, schuift een kop koffie (melk, geen suiker, ingeschonken door zijn assistent) naar zich toe en vangt aan met een waarschuwing. „De EU verliest invloed in de wereld als het Verenigd Koninkrijk vertrekt”, zegt de Britse oud-premier. „De Europese interne markt ziet een van de grootste economieën vertrekken. Een significante diplomatieke macht valt weg uit de Europese politieke structuur. Samenwerking op het gebied van defensie en veiligheid wordt moeilijker.”

Blair hoopt dat de overige 27 EU-leiders zich dus niet bij voorbaat neerleggen bij het uittreden. „Het echte gevaar is fatalisme. Dat is precies wat de Brexiteers willen: uittreden als onvermijdelijk zien”, zegt de 64-jarige oud-Labourleider tegen enkele buitenlandse journalisten.

Blair wil entameren dat de Britten aan het einde van de onderhandelingen dit jaar een nieuw weegmoment krijgen om te oordelen over de Brexit. Dat moet de oud-premier doen vanaf de zijlijn — sinds de Irak-oorlog is hij als politicus ‘giftig’ geworden. Blair doekte in de herfst van 2016 zijn lucratieve en omstreden consultancypraktijk op. Vorig jaar verhuisde hij van een haast presidentieel kantoor naar een ruimte met grote ramen en betonnen muren. Jonge werknemers werken aan rapporten die zijn progressieve en pro-Europese standpunten onderbouwen.

Betekent ‘een nieuw weegmoment’ een tweede referendum?

„Een referendum, verkiezingen of een parlementaire oplossing behoren tot de mogelijkheden. Belangrijker is dat wij de kans krijgen de huidige relatie met de EU te verkiezen boven het alternatief. Die keuze kan pas gemaakt worden als duidelijk is wat de voorwaarden voor de Brexit zijn. Er is veel gesproken over het tussenakkoord in december. Toen is besloten een oplossing over de kwestie van de grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland door te schuiven. Dat is voor mij een metafoor voor de onderhandelingen: de moeilijke keuzes zijn nog niet gemaakt.”

Wat is volgens u de moeilijke keuze?

„Het Verenigd Koninkrijk kan onderdeel blijven van de interne markt of proberen een uniek en verstrekkend handelsakkoord met de EU te sluiten dat de interne markt nabootst. In die gevallen is de Brexit een zinloze exercitie. Of het Verenigd Koninkrijk kan kiezen een eenvoudig handelsverdrag te sluiten en zich nadrukkelijk te positioneren als ‘Niet-EU’. Dat zag je toen Theresa May op bezoek was in Polen vorige maand.”

May zei dat de Poolse rechtsorde in principe een Poolse zaak is.

„Ik begrijp waarom zij dat zei. Zodra het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt, zal het verdedigen waarom het beter is buitenstaander te zijn. Ook zal het Verenigd Koninkrijk anderen aansporen hetzelfde pad te kiezen.

„De laatste en totaal tegenovergestelde optie is om lid te blijven van de EU en te proberen hervormingen door te voeren.”

Is de EU niet blij dat de tegenstribbelende Britten vertrekken?

„De ironie is dat Britse regeringen achter de interne markt stonden. Het concept van Europese defensiesamenwerking begon in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Ik deel dus niet de mening dat de Britten samenwerking altijd tegenhielden.”

Lees ook deze longread: 15 vragen over de Brexit.

Wat kan het Verenigd Koninkrijk bieden als lidstaat?

„De zorgen van Britten die leidden tot de Brexitstem, leven ook in andere EU-lidstaten. Het zou verstandig zijn en van sterk leiderschap getuigen als wij – de EU en het Verenigd Koninkrijk samen – dit moment aangrijpen om de onderliggende problemen aan te pakken. Migratie is een grote zorg, en dan vooral de gevolgen van de komst van mensen uit overwegend islamitische landen. Daar moet over gesproken worden. Ik kan mij niet voorstellen dat bijvoorbeeld een noodremprocedure om te voorkomen dat bepaalde landen onevenredig geraakt worden door migratiestromen niet bespreekbaar is.

„Er zou veel publieke steun zijn als de EU zichzelf en de buitengrenzen beter verdedigt. Europa moet de afgelopen tien jaar hebben ingezien dat het absoluut noodzakelijk is om naast de NAVO een eigen capaciteit te hebben om dreigingen in Libië en de rest van Noord-Afrika aan te pakken. Gebeurt dat niet, dan krijgt populisme vleugels.”

Zo soepel als Blair uitlegt hoe Europa in elkaar steekt, zo terughoudend is hij als zijn eigen Labourpartij ter sprake komt. Onder opvolger Jeremy Corbyn wendde Labour zich af van het centrisme van Blair. De oud-premier wordt gehaat door de jonge, activistische en socialistische aanhangers van Corbyn. Blair ergert zich zichtbaar aan de ambigue opstelling van zijn opvolger, die weigert zich onomwonden tegen de Brexit uit te spreken. „Waarom hebben jongeren in Noord-Engeland moeite aan een baan te komen? Gebrek aan infrastructuur en onderwijs. Labour moet zeggen: wij kunnen jullie problemen oplossen als jullie de Tories wegstemmen, maar weet dat de Brexit daar niks mee te maken heeft.”

Is een Labourregering de beste manier om de Brexit te voorkomen?

„Als Labour instemt met een Brexitdeal, zal de partij een hoop steun verliezen. Gek genoeg geldt hetzelfde voor de Conservatieven. Beide partijen zijn er dus bij gebaat dat de Brexit niet de Britse politiek beheerst. Mensen stemden tijdens de verkiezingen in juni op Labour omdat ze Theresa May geen vrij baan wilden geven om de Brexit te regelen.”

De regering overweegt mee te doen met TPP, de vrijhandelszone rond de Stille Oceaan. Is dat ‘de Brexit regelen’?

„Het idee dat wij Europa, het continent waar we geografisch mee verbonden zijn, waar de helft van onze handel naartoe gaat, inruilen voor een handelsovereenkomst aan de andere kant van de wereld is bizar. Alleen in de vreemde wereld van de Brexiteers is zoiets geen grap.”