Nooit gedacht dat IJlst zo mooi is
Als mensen proberen alle elf Friese steden te noemen, zit IJlst er waarschijnlijk niet bij. Toch is dit ministadje een bezoek waard.
We hebben de eerste nachtvorst erop zitten, dus we mogen het er weer over hebben: de Elfstedenstocht. Hoe beroemd en veelbesproken ook, waarschijnlijk kunnen weinig niet-Friezen alle elf steden moeiteloos opdreunen. Ik kwam niet verder dan zeven, met moeite acht. IJlst zat daar niet bij.
Eerlijk gezegd herken ik ook niet direct een stad in het ruim 3000 inwoners tellende plaatsje. Welbeschouwd is het historische gedeelte van IJlst een lange gracht, met daarlangs meest lage huizen met mooie oude geveltjes. Eén kerktoren priemt de lucht in, verderop een fabrieksschoorsteen, waarover later meer. Opvallend zijn de tuinen die aan weerszijden van de Eegracht liggen, zogenoemde overtuinen. Ze horen bij de huizen, maar de straat ligt ertussen. De bewoners moeten oversteken om op een bankje aan het water te gaan zitten. Dat ongemak wordt aan de achterkant ruimschoots gecompenseerd. Diepe tuinen komen uit bij de vroegere verdedigingsgracht die rondom het oude stadje ligt, daarachter strekken zich tot aan de horizon de weilanden uit. Lekker wonen hier.
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Drylts
Het oude IJlst, of Drylts zoals ze er zelf zeggen, is sinds het midden van de 19de eeuw nauwelijks nog veranderd, maar gelukkig is het geen openluchtmuseum. Er is een bakker, een boetiek en een ijssalon, waar op deze grauwe herfstdag ook koffie en tosti’s te krijgen zijn. En dan is er de ruim bemeten stadsherberg ‘Het Wapen van IJlst’. Binnen krijg ik de indruk dat dit de stamtafel van de stad en aanpalende gehuchten is. Op en top Friesland is het hier, zoals ik het ken uit ‘De Schippers van de Kameleon’. En ja hoor: aan het zuidpuntje van de Eegracht meldt een bescheiden bordje dat hier opnames zijn gemaakt voor de verfilming van de avonturen over de broertjes Klinkhamer. Ze hoefden niet veel meer te doen dan de auto’s ergens anders te parkeren om een perfect decor te krijgen.
Hoewel IJlst niet de bekendste Friese stad is, heeft bijna iedere Nederlander van zekere leeftijd herinneringen aan de producten die hier ooit vandaan kwamen. Mijn eerste paar schaatsen, de bekende ‘houtjes’, kwamen van de IJlster firma Nooitgedagt. De herinneringen aan die schaatsen zijn niet overwegend positief - dat lag aan mij, niet aan de schaatsen - maar ronduit enthousiast was ik over de blokkenkar en het houten treintje uit IJlst waarmee ik jaren heb gespeeld: tot midden jaren zeventig produceerde Nooitgedagt houten speelgoed. Waarschijnlijk is het in sommige kinderkamers nog steeds te vinden, want het was letterlijk onverwoestbaar. Het belangrijkste, maar minst bekende product was overigens gereedschap. Een bevriende interieurbouwer vertelde me eens dat de beitels van Nooitgedagt voor een timmerman zoiets zijn als een Stradivarius voor een violist. Die kwaliteit mocht niet baten: Nooitgedagt overleefde de 20ste eeuw ternauwernood, maar in 2003 sloten de deuren definitief. Van de productiehallen die ooit in het hartje van IJlst stonden, rest nu alleen de oudste: een prachtig fabriekje opgetrokken uit de voor Friesland zo kenmerkende gele baksteen. De schoorsteen van de stoommachine die de machines aandreef is er ook nog, een kunstenaar bracht hem weer op de oude hoogte met een transparante stalen constructie.
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Modern houten gebouw
Zo’n in onbruik geraakte fabriek en een schoorsteen die niet meer rookt doen soms wat treurig aan, maar gelukkig draait aan de rand van het stadje houtzaagmolen De Rat nog wel op volle toeren. Ernaast wordt een modern houten gebouw neergezet, ontworpen door het Groningse architectenbureau Onix dat je zoiets wel kunt toevertrouwen. Hierin zal het museum Houtstad IJlst worden gevestigd. Er zullen herinneringen opgehaald worden aan de vroegere bedrijvigheid, maar er komt ook een levendige werkplaats, is het plan. De opening staat gepland voor dit voorjaar. Een mooie reden om nog eens terug te komen.
Pas op voor de stier, of eet hem op
Om te laten zien dat IJlst heus de concurrentie aankan met grote zus Sneek die nog geen drie kilometer verderop alle aandacht ligt te trekken, heeft een groep enthousiaste IJlsters de handen ineengeslagen. In de aanloop naar het 750-jarig bestaan van het stadje, in 2018, is een kaart gemaakt met wandel-, fiets-, vaar- en autoroutes. Ik loop op deze aangenaam herfstige dag een rondje over het Ruterpolderpad. Het begint achter de Nooitgedagtfabriek, waar ik mezelf met een trekpontje naar de overkant takel.
‘Pas op voor de stier’, waarschuwt een bordje. Ik weet nooit zo goed wat ik met dit soort meldingen aanmoet en wandel rustig door in de richting van een groep braaf grazende bruin-witte runderen. Een stier ontwaar ik niet meteen, er gaat geen enkele dreiging uit van de dieren die, zo lees ik later op een bordje, heel bijzonder zijn: Friese roodbonte koeien, een bijna verdwenen soort die op de biologische boerderij Rispens State in stand wordt gehouden. Na de wandeling zie ik trouwens dat ze in de stadsherberg op het menu staan.
Vanuit de polder
Vanuit de polder heb je mooi zicht op het stadje en het informatiebord meldt dat ik niet veel anders had gezien als ik hier 700 jaar eerder was langsgekomen. Verder is de polder zo plat, leeg en weids dat je zeker weet dat je in Friesland bent. Het riet langs de Wide Wymerts kleurt goud en zilver en even prikt een zonnestraal door het wolkendek. Dit Ruterpad vormt trouwens een uitstapje gekoppeld aan het Elfstedenpad, de ‘wandeltocht der wandeltochten’ die dit jaar gereedkwam. Wandelaars die de 283 kilometer van de route al niet heroïsch genoeg vinden, kunnen er nog een kleine vijf aan toevoegen. Over een verharde landweg met daaraan een jaloersmakende woonboerderij keer ik terug in het oude centrum.
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Meer informatie: ijlst750.nl
Info over het Elfstedenpad: wandelnet.nl
Uitvalsbasis
IJlst en directe omgeving kun je in een dag prima bekijken, maar het stadje is als uitvalsbasis voor een langer bezoek aan Friesland ideaal. Overnachten kan natuurlijk in stadsherberg ‘Het Wapen van IJlst’, maar een echte aanrader zijn de Sinnehuskes (zonnehuisjes) op een oude scheepswerf midden in het stadje. Deze duurzame huisjes (warmte en elektriciteit uit zonne-energie) liggen direct aan het water en voor ieder huisje ligt een elektrische fluisterboot waarvan je onbeperkt gebruik kunt maken. En vanaf het water, dat is eigenlijk de beste manier om Friesland te bekijken.
info: werfijlst.nl en wapenvanijlst.nl