Kinderland revolutioneert de saaie Hollandse speeltuintjes

Een beetje naoorlogse wijk in Nederland telt er minstens vijf: het speeltuintje-als-verplicht-nummer. Vaak niet meer dan een wipkip, een klimrekje en een glijbaan. Ze zijn opgetrokken uit koud metaal, of kunststof in kleuren die pijn doen aan de ogen. Te saai en te klein om kinderen bij de spelcomputer weg te lokken. Maar dat is ook niet waartoe ze op aarde zijn. Het zijn moetjes, deze speelplaatsen. U weet wel: bestemmingsplan, voorschriften, de we-hebben-het-toch-altijd-zo-gedaan mentaliteit.

Tjerk Wildeman is het een doorn in het oog. Dat vindt hij als vader van drie jonge kinderen, maar ook als eigenaar van Kinderland Speeltoestellen. Al ruim dertig jaar probeert deze kleine fabrikant en leverancier van 'houten en avontuurlijke' speeltuinen het anders te doen. Sinds een faillissement en doorstart in 2008 staat de twee 2 meter lange Wildeman aan het roer.

En zie: langzaam maar zeker maken overal in Nederland het knalgele plastic en de zwart-rubberen tegels plaats voor hout, zand en water. Aangevuld met wat stenen en omgevallen boomstammen om op te klauteren. Want zo simpel kan het zijn, spelen.

Bedrijf: Kinderland Speeltoestellen
Waar: Ede
Sinds: 2008
Aantal werknemers: 4
Jaaromzet: 1,4 miljoen euro

Catalogus

De uitvalsbasis van Kinderland ligt midden in de groene weilanden tussen Ede en Veenendaal. In de ene uit grove houten planken opgetrokken schuur staan de hobbykoeien ontspannen voor zich uit te smakken. In de andere houdt Wildeman kantoor. Aan de muren van de kleine vergaderkamer hangen foto's van projecten: de avontuurlijke speeltuin in Diergaarde Blijdorp, een prachtig houten schip aan het water in Aalsmeer.

Waarom kunnen niet alle speelplekken er zo uit zien? Dat heeft deels te maken met onderhoud, geeft Wildeman ruiterlijk toe. Zelfs het hardhout waar zijn mensen mee werken, duurzaam geproduceerd in Oost-Europa, moet na een jaar of vijftien vervangen worden. Maar minstens zo vaak is het ook een kwestie van tijdgebrek bij de opdrachtgevers. 'Daardoor bestellen veel gemeente-ambtenaren nieuwe speeltoestellen nog altijd rechtstreeks met de bon uit de catalogus van een grote fabrikant. Die, die, die - en klaar is Kees', vertelt hij hoofdschuddend.

En natuurlijk, dit land is bezaaid met regeltjes en voorschriften. 'Dat gaat van de afstand tussen de sporten van een ladder tot de hoogte van een balustrade.' Toch is sprake van een kentering. Niet dat de regels zijn versoepeld. Maar als het om natuurspeeltuinen gaat, zetten de controleurs tegenwoordig een andere bril op. 'Ze begrijpen dat een kind op zo'n plek wel eens in de modder kan vallen. Of een splinter in z'n vinger krijgt.' Wel weer typisch Nederlands: er kan best veel, zolang daar maar een waarschuwingsbordje bij staat. Pas op, natuur!

De trend is komen overwaaien uit Duitsland. In dat land, vlak over de grens, staat ook de grote werkplaats waarvan Wildeman sinds een paar jaar mede-eigenaar is. Zo'n 75 vaklieden bouwen er aan de schitterendste creaties. Die worden over de hele wereld geëxporteerd. Grootste verkoopknaller is de rolstoeldraaimolen. Daar kunnen drie kinderen tegelijk in. Het toestel vindt gretig aftrek, van Israël tot Singapore.

Ook het Nederlandse Kinderland betrekt zo'n driekwart van zijn speelmateriaal uit de Duitse werkplaats. De rest maken Wildeman en zijn mensen zelf, meestal op locatie. Maar eigenlijk zijn die toestellen niet het belangrijkste. Een goede speeltuin is geen optelsom van schommels, glijbanen en klimrekken. Veel belangrijker is het ontwerp. 'Je moet gebruik maken van alles wat op een plek voorhanden is', is Wildemans filosofie. 'Van keien en boomstammen tot de struiken aan de rand. Soms bestaat een speeltuin die wij bouwen uit niet meer dan een waterpomp op een platform, wat keien en zand. Meer hebben kinderen dan niet nodig!'

Wildeman werd geboren in de Randstad. Toen hij een jaar of tien was verhuisde het gezin naar de Veluwe. 'Wat doe je daar als kind? Naar het bos!' Helaas is dat niet voor iedereen weggelegd. Een natuurspeeltuin is dan een prima alternatief. Het grappige, zegt Wildeman, is dat je er desondanks geen pijl op kunt trekken hoe kinderen met jouw ontwerp aan de slag gaan. 'We maken vaak houten geraamten waarmee kinderen een hut kunnen bouwen. In de ene wijk gaan ze direct met takken en bladeren slepen. Of hun ouders geven oude lakens mee. Maar op andere plaatsen, vaak in een grotere stad, werkt het totaal niet. Je kunt van alles uitdenken en toch sla je soms de plank compleet mis.'

Tand door de lip

Al gaat het met vallen en opstaan, de dagen van de wipkip lijken definitief geteld. Wildeman merkt het ook op de inspraakmiddagen en -avonden die hij bijwoont. 'Buurtbewoners zijn mondiger geworden. Ze accepteren die saaie, standaard speeltuintjes niet langer.' Dat geldt ook voor hun kinderen. Zij worden de laatste jaren steeds vaker apart geraadpleegd. Bijvoorbeeld door ze hun ideale speelplein te laten tekenen of kleien. Wildeman: 'We hebben ze ook wel eens de wijk in gestuurd. Maak een foto van de plek waar jij je fijn voelt, dat was de opdracht. Dan zie je stadskinderen terugkeren met foto's van mooie speeltoestellen. In een dorp komen ze aanzetten met de struiken waarin ze graag verstoppertje spelen.'

De eigenaar van Kinderland Speeltoestellen ziet een parallel met andere maatschappelijke trends. Alles wat naar 'natuur' en 'ambachtelijk' riekt, is hip. Mensen gaan aan de slag gaan met vergeten groenten. Voor kinderen zijn er natuurcrêches waar ze vrijwel non-stop buiten spelen. En avontuurlijke speeltuinen dus, waar ouderwets gevallen mag worden. Zelfs de grote fabrikanten gaan steeds meer werken met natuurlijke materialen.

Dat betekent meer concurrentie voor Kinderland. Toch kan Tjerk Wildeman er alleen maar blij om zijn. 'Nederlandse jongeren zijn jarenlang te beschermd opgevoed', is zijn stellige overtuiging. 'Ze mochten niet eens meer in bomen klimmen. Vind je het gek dat ze nergens meer tegen opgewassen zijn, wanneer ze later de grote wereld in stappen?' Prima dat daar verandering in komt, vindt hij. 'En ja, dan kan het wel eens gebeuren dat een kind een tand door de lip krijgt. Of zelfs een sleutelbeen breekt, zoals mijn eigen dochter een tijd geleden. Begrijp me goed, ik vind dat niet leuk. Maar ergens hoort het er wel gewoon bij.'