Geen overzicht van stembusuitslagen
Amsterdam
De Kiesraad verzamelde die informatie niet omdat het dit jaar verboden was om de uitslag digitaal door te sturen. Een groot deel van de 388 Nederlandse gemeenten publiceert de uitslagen op stembusniveau ook niet uit eigen beweging. De verkiezingsuitslagen van dit jaar dreigen zo onherleidbaar te worden, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant.
Het verantwoordelijke ministerie van Binnenlandse Zaken moet er bij de gemeenten op aandringen om de gegevens per stembureau alsnog te openbaren, vindt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans, die de Kiesraad adviseert. ‘De digitale burger verwacht transparantie van de overheid. Daarom moeten de uitslagen ook zo volledig mogelijk worden gepubliceerd. Anders voed je complottheorieën over de verkiezingsuitslag.’
bellen
Uit angst voor kwaadwillende hackers werd bij de verkiezingen van dit jaar zo veel mogelijk handmatig geteld. Ook het doormailen van uitslagen was niet toegestaan. Stembureaus moesten hun uitslagen doorbellen naar het gemeentehuis. Dat telde de uitslagen van de stembureaus bij elkaar op en belde die weer door naar het hoofdstembureau van de kieskring. Die droeg de uitslagen over aan de Kiesraad in Den Haag.
Bij de verkiezingen in 2010 en 2012 werden de uitslagen nog digitaal verstuurd. De Kiesraad kon de uitslagen op stembusniveau daardoor ‘als bijvangst’ beschikbaar stellen voor onderzoekers en het publiek. Nu kan dat niet. De uitslagen per stembureau liggen achter slot en grendel en zijn alleen op door de gemeente te bepalen inzagemomenten in te zien. Er mogen geen foto’s of kopieën worden gemaakt. Drie maanden nadat de verkiezingsuitslag onherroepelijk is verklaard, worden ze vernietigd en zijn de uitslagen van de 9400 stembureaus niet meer te achterhalen. Tenzij gemeenten de uitslagen op eigen initiatief publiceren, maar dat gebeurt nauwelijks.
inzagemoment
De Politieke Academie, een bureau dat voor politieke partijen in kaart brengt waar hun kiezers wonen, zag dat aankomen en investeerde tienduizenden euro’s in uitzendkrachten. Die moesten langs de 300 Nederlandse gemeenten die de uitslagen (nog) niet zelf publiceerden om de processen-verbaal over te schrijven op inzagemomenten. ‘Maar die inzagemomenten zijn een farce’, zegt voorzitter Frank van Dalen. ‘De inzagetermijn was te kort. Bovendien moest je in 80 procent van de gevallen eerst een afspraak maken. Dat maakt het voor de gewone burger onmogelijk om de landelijke uitslagen te controleren.’
Alleen de Politieke Academie heeft nu een overzicht van alle uitslagen per stembureau. Een onwenselijke situatie, zegt hoogleraar Voermans. ‘De mogelijkheid voor het publiek om de stembusgang te controleren is dit jaar zeer beperkt. Gemeenten proberen het wettelijke recht op inzage af te knijpen door de uitslagen slechts kort in een zaaltje beschikbaar te stellen.’
Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt de gemeenten erop te hebben gewezen dat geïnteresseerden de uitslagen in mogen zien. Het digitaal bewaren zou verder geen praktisch nut hebben omdat de verkiezingsuitslag onherroepelijk is. Mogelijk wordt het handelen van de gemeenten nog wel ‘tegen het licht gehouden bij het evalueren van de verkiezingen’. <
