Trump beëindigt 'oorlog tegen kolen': groot deel klimaatbeleid Barack Obama teruggedraaid

Trump wil met de dinsdag afgekondigde decreten en memoranda een aantal verkiezingsbeloften inlossen: het terugbrengen van banen in de kolenmijnen, het vergroten van de Amerikaanse energie-onafhankelijkheid en verlaging van de regeldruk.

De nieuwe koers gaat lijnrecht in tegen die van Trumps voorganger Obama, die zich naarmate zijn presidentschap vorderde steeds meer zorgen ging maken over klimaatverandering. Per hoofd van de bevolking stoot Amerika twee keer zo veel broeikasgassen uit als Europa.

Of Amerika zich ook gaat terugtrekken uit het akkoord van Parijs van 2015 'staat nog ter discussie', zei een regeringsfunctionaris maandag tijdens een briefing voor journalisten. Maar hoe dan ook is het nieuwe beleid een duidelijke exponent van de America First-politiek die Trump voorstaat. 'We zetten onze mijnwerkers weer aan het werk', zei Trump dinsdag. Amerikaanse banen en Amerikaanse bedrijven gaan voor - hoe twijfelachtig de door hem gewenste effecten ook zijn.

CO2 niet meer beprijzen

De kern van Trumps plan is het schrappen van het Clean Power Plan (CPP), een maatregel van Obama bedoeld om broeikasgasuitstoot van elektriciteitscentrales met 32 procent te reduceren. De vijftig Amerikaanse staten hadden daarvoor drie mogelijkheden: energiebesparing, stroomopwekking met zon en wind, of het gebruik van aardgas in plaats van steenkool (dat halveert de uitstoot van CO2). In de praktijk zou dat tot de sluiting leiden van honderden verouderde kolencentrales.

Ook hoeft de overheid bij het maken van energieplannen het effect van CO2 niet meer te beprijzen, waarmee klimaatonvriendelijke investeringsbeslissingen gemakkelijker te nemen zijn. Het past in de lijn die Trump vorige maand al had ingezet, met het schrappen van regels die het oppervlakte water in de mijnstreken moeten beschermen.

'De oorlog tegen steenkool is over', zei vice-president Mike Pence dinsdag na het tekenen van het decreet, omringd door mijnwerkers in het voormalige hol van de leeuw, de burelen van het milieuagentschap EPA. Herroeping van het CPP is echter niet zomaar mogelijk. De regering-Trump moet beargumenteren waarom het geen beleid meer is, en dat kan maanden of zelfs jaren duren. Milieugroeperingen hebben al aangekondigd de herroeping te zullen aanvechten.

Dijksma: onmiskenbare tegenslag

'Zeer zorgelijk', noemt staatssecretaris Sharon Dijksma (Milieu) het dat de Verenigde Staten lijken terug te grijpen op een 'verslaving' aan fossiele brandstoffen. Volgens Dijksma kunnen de Amerikaanse staten 'gelukkig' zelf veel maatregelen en wetgeving zelfstandig doorzetten om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. 'Daar moeten we ons aan vasthouden en samenwerking zoeken', vindt Dijksma. Ze stelt dat er wereldwijd grote politieke wil is om klimaatverandering tegen te gaan. 'Dat is niet meer te stoppen, al is dit een onmiskenbare tegenslag.'

Komt werkgelegenheid wel terug?

Dan nog is de vraag of de herroeping zoveel zal betekenen voor de werkgelegenheid in de mijnstreken. Het Clean Power Plan bestaat namelijk alleen nog maar op papier. Het werd juridisch aangevochten door 27 staten, onder leiding van de openbare aanklager van Oklahoma, Scott Pruitt, die nu de baas is van het agentschap waartegen hij jaren gestreden heeft.

Dat betekent dat de tienduizenden verloren banen in de steenkoolmijnen de afgelopen decennia niet zozeer aan Obama te wijten zijn, maar aan economische ontwikkelingen die waarschijnlijk gewoon doorgaan. Mechanisering is de belangrijkste oorzaak van de stijgende arbeidsproductiviteit, waardoor sinds 1985 (180 duizend banen) tweederde van de werkgelegenheid is verdwenen.

De laatste jaren kwam daar de concurrentie van andere energiebronnen bij. Door het aanboren van grote hoeveelheden schaliegas, met de nieuwe fracking-techniek die gesteenten kan openbreken, daalde de prijs en werd het veel voordeliger elektriciteitscentrales met aardgas te stoken. Ook de kosten van stroom van zonnepanelen en windturbines daalden sterk. Intussen werd steenkool duurder, omdat de mijnbedrijven steeds dieper moeten graven om erbij te komen (lange tijd konden ze gewoon bergtoppen afgraven).

Energieonafhankelijkheid

Goed, met het CPP erbij zou de definitieve doodsteek voor kolencentrales (en daarmee kolenmijnen) nog sneller zijn gekomen. Nu kunnen de centrales het nog net een paar jaar langer uitzingen, en kunnen de mijnen net wat langer openblijven. Maar ook directeuren van de mijnbouwbedrijven, die  het nieuwe beleid van Trump toejuichen, erkennen dat de belofte van banen loos is. 'Hij kan die banen niet terugbrengen', zei Charles Murray, eigenaar van een dozijn mijnen in Kentucky en West-Virginia en een uitgesproken voorstander van Trumps kolenvriendelijke plannen.

Trump legde bij de presentatie van zijn plannen ook de nadruk op 'energieonafhankelijkheid', een Amerikaanse droom sinds de energiecrisis van de jaren zeventig, toen het land zich ineens realiseerde te veel te teren op olie uit het Midden-Oosten en andere delen van de wereld. Maar juist door de enorme opmars van het 'fracken' en daarmee de winning van olie en gas in Amerika is die energieonafhankelijkheid het afgelopen decennia al sterk gestegen. Niet in de laatste plaats door het beleid van Barack Obama, die de olie-industrie daarbij zeer ter wille is geweest.

Dat Trump nu federale stukken grond weer wil openstellen voor kolenmijnbouw zal daar weinig aan toevoegen.