Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

Politiek

Utrecht eerste gemeente met proef ‘regelarme bijstand’

Bijstand Utrecht begint een experiment met ‘regelarme bijstand’: een soort basisinkomen zonder verplichtingen. Daarmee zoekt de gemeente „de grenzen van de wet” op.

Foto Koen van Weel / ANP

Als eerste Nederlandse gemeente begint Utrecht op 1 mei een wetenschappelijk experiment met een soepeler bijstandsregime. Vier- tot achthonderd bijstandontvangers krijgen twee jaar lang een uitkering met minder verplichtingen en meer vrijheid, volgens de opzet van de Universiteit Utrecht.

Het college van burgemeester en wethouders (B en W) in Utrecht loopt hiermee vooruit op toestemming van het Rijk om bijstandontvangers meer te kunnen laten verdienen naast hun uitkering, waar ook de gemeenten Tilburg, Wageningen en Groningen op wachten. Utrecht begint daarom nu alvast met andere onderdelen van het experiment.

Onder druk van staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken, PvdA) heeft het Zeeuwse Terneuzen onlangs afgezien van een proef met een ‘basisinkomen’ voor uitkeringsgerechtigden. De Utrechtse wethouder Victor Everhardt (D66) van werk en inkomen spreekt liever van een „regelarme uitkering”.

Met het experiment zoekt de gemeente „de grenzen van de wet” op, volgens het plan van aanpak, getiteld Weten wat werkt. Maar volgens wethouder Everhardt blijft het onderzoek binnen de grenzen van de Participatiewet, die de bijstand regelt. „Er kan natuurlijk wel altijd een verschil over een juridische interpretatie ontstaan”, zegt hij.

Het huidige stelsel met bijvoorbeeld een tegenprestatie voor bijstand, stoelt op „wantrouwen”, volgens de wethouder. Geldnood maakt dat veel bijstandontvangers gestresst zijn en ongezonder leven, wat hen kan belemmeren om geschikt werk te vinden. „We willen nieuwe wegen verkennen”, zegt hij. „We willen mensen anders bejegenen en prikkelen om kansen te pakken.”

Lees ook dit achtergrondstuk over het basisinkomen en verschillende experimenten:
Niet iedereen wil gratis geld voor iedereen

De proefpersonen worden geloot en mogen vrijwillig meewerken met het experiment. Er komen verschillende onderzoeksgroepen zonder sollicitatieplicht, waarbij de ene groep bijvoorbeeld extra hulp krijgt aangeboden en een andere groep 125 euro per maand kan bijverdienen met een klus voor de gemeente. Ook is er een controlegroep voor wie de uitkering gewoon doorloopt.

Als het Rijk via een zogenoemde Algemene Maatregel van Bestuur toestemming geeft, wil Utrecht ook een andere groep twee jaar lang meer laten bijverdienen, tot maximaal 199 euro bovenop hun uitkering. Bijstandsontvangers mogen op dit moment maximaal zes maanden lang tot 25 procent van hun extra inkomsten houden.

De onderzoekers van de Universiteit Utrecht meten of mensen beter participeren in de maatschappij of sneller werk gaan vinden. Ze kijken ook of het soepele bijstandsregime effecten heeft op de gezondheid, tevredenheid en op eventuele schulden van proefpersonen. De onderzoeksresultaten zijn naar verwachting eind 2019 bekend.