Binnen vijf minuten heb je je eerste transactie gedaan

Toen zijn gepensioneerde schoonvader er voor het eerst over hoorde, was hij meteen enthousiast. Beleggen, dat had hij altijd boeiend gevonden. Hij praatte regelmatig over de beurs. Over hoe je miljonair kon worden in tien stappen. Als kleine belegger heb je dromen.

Dus toen zijn schoonvader op internet las over ‘binaire opties’ stapte hij meteen in. De broker beloofde fantastische rendementen, en uitstekende begeleiding door experts – ervaring niet nodig. Zijn schoonvader stuurde nog een mailtje: „Niet voor watjes hoor, want het is af en toe best spannend!”

Niet veel later was het enthousiasme van zijn schoonvader weer verdwenen. Hij had ruim 50.000 euro verloren, in een paar maanden tijd. Zijn pensioengeld.
Ervoor in de plaats kreeg hij gezondheidsklachten. Zijn schoonvader is nu vooral boos. Wist hij veel dat handelen met binaire opties eigenlijk gewoon roulette is? Dat hij, als hij het geld niet kon missen, maar beter ver weg kon blijven van dit soort producten? Dáár had zijn adviseur hem nooit voor gewaarschuwd.

Sterker, die had hem juist aanbevolen steeds méér te gaan beleggen. Die man verdiende natuurlijk zelf ook aan iedere transactie. En dan waren er ook nog al die andere verleidingstrucs. Reclames met beleggers die dusdanig waren binnengelopen dat ze nu zaten te relaxen op een eiland. Acties met gratis tegoeden.

De man wil niet met zijn naam in de krant. Hij heeft na lang steggelen een schadevergoeding afgedwongen voor zijn schoonvader en er is een zwijgcontract getekend. Maar hij praat anoniem toch omdat hij andere beleggers wil waarschuwen. „Dit is geen beleggen, dit is gewoon gokken. Dit is niet voor gewone mensen.”

Kenmerken van een kansspel

Ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is niet enthousiast over binaire opties. En evenmin over een aantal andere risicovolle beleggingsproducten. Maandag kondigde de toezichthouder aan een reclameverbod te willen instellen voor binaire opties en vijf andere producten, vooruitlopend op een nieuwe wet die dit mogelijk moet maken. Volgens de AFM zijn deze producten „schadelijk” als de verkeerde mensen erin handelen. Binaire opties zijn zelfs schadelijk voor „iedereen die ze gebruikt”.

Lees ook: AFM wil reclameverbod voor schadelijke beleggingsproducten

De AFM waarschuwt al jaren voor met name voor binaire opties. Daarmee speculeren beleggers op een koersstijging – of daling van bijvoorbeeld een aandeel. Voorspelt de belegger het goed, dan krijgt hij zijn inleg terug plus een percentage ervan als winst. Zit hij fout, dan verliest hij alles. Volgens de AFM hebben deze producten „kenmerken van een kansspel”.

De bedrijven die ze verkopen, beloven vaak gouden bergen, maar volgens de AFM gaan beleggers er vooral het schip mee in. In Frankrijk is in 2015 onderzoek gedaan onder 15.000 mensen die belegden in zogeheten contracts for difference (CfD’s), een ander product waarvoor de AFM een reclameverbod wil. Bijna 90 procent van hen eindige diep in de min.

Voor de beleggingsbedrijven is het daarentegen lucratief zakendoen. Sommige verdienen zo veel dat ze dure sponsorcontracten kunnen betalen met topvoetbalclubs zoals Atlético Madrid. Opvallend veel bedrijven sponsoren grote voetbalclubs.

Volgens de AFM groeit de markt snel, hoewel de problematiek in Nederland nog klein lijkt. Cijfers over de omvang van de markt deelt de AFM niet. Een combinatie van factoren creëert volgens de AFM „een voedingsbodem” voor steeds meer (agressieve) aanbieders. Via internet kunnen buitenlandse bedrijven gemakkelijk in een ander land hun product aan bieden. Beleggers zoeken naarstig naar rendement, want sparen levert niks op. Dat is een giftige mix.

Veel aanbieders komen uit het buitenland. Israëlische bedrijven bijvoorbeeld die gevestigd zijn op Cyprus en met een vergunning van de toezichthouder daar de Europese markt opgaan. Dat is problematisch voor de AFM. Zij is namelijk afhankelijk van de Cypriotische toezichthouder. Maar die staat niet bepaald bekend als streng. Producten in zijn geheel verbieden kan de AFM nog niet. Daarvoor is geen wetgeving. Die komt in 2018, op Europees niveau.

Te laagdrempelig

De AFM zegt ook niet per se tegen deze producten te zijn. Contracts for difference kunnen bijvoorbeeld best nuttig zijn, zegt de AFM – voor ervaren of professionele beleggers die weten wat ze doen. Maar het gaat mis als ze bij de verkeerde mensen terechtkomen. En juist op die mensen mikken veel bedrijven. De producten worden „op grote schaal” en op „agressieve wijze” aangeboden aan onervaren beleggers in Europa.

Dat gaat dus onder meer via beloftes van riante rendementen en met ander wervelend reclamemateriaal. Met aanbevelingen door beroemdheden en sporthelden. Beginnende beleggers worden lekker gemaakt met gratis tegoeden oplopend tot enkele honderden euro’s. Wie op Google ‘beginnen met beleggen’ intikt, heeft grote kans tussen de eerste zoekresultaten bedrijven te vinden die contracts for difference verkopen.

Alles lijkt erop gericht om klanten binnen te hengelen, en vervolgens in zo’n kort mogelijke tijd zo veel mogelijk transacties te laten doen. Binnen vijf minuten kan een belegger met zijn mobieltje zijn eerste transacties hebben gedaan. Om je starttegoed te kunnen gebruiken, moet je eerst een aantal transacties hebben gedaan.

Met een verbod op reclame-uitingen hoopt de AFM die laagdrempeligheid tegen te gaan. Of het ook werkt, is de vraag. Want kun je ermee voorkomen dat bedrijven hoog in de zoekresultaten van Google verschijnen? En betekent het ook dat bedrijven straks geen voetbalclubs meer mogen sponsoren? De Optieclub, de enige Nederlandse partij die binaire opties verkoopt met een AFM-vergunning (die dwong het vorig jaar bij de rechter af) noemde een reclameverbod eerder „wetgeving voor de bühne”. De toezichthouder kon nu ook al optreden, op basis van de Wet consumentenbescherming, maar zou dat verzuimen.

Voorzitter Merel van Vroonhoven van de AFM zegt in een toelichting allereerst dat de Wet consumentenbescherming alleen mogelijkheden biedt om op te treden als er al misleidend geadverteerd is. „Dan is het kalf al verdronken.” Met een reclameverbod wordt voorkomen dat de producten überhaupt onder de aandacht komen van consumenten, betoogt zij.

Google ads en banners in mobiele apps zijn volgens haar „een vorm van adverteren”, die kunnen dus aangepakt worden. Ook een aantal websites zoals ze op dit moment zijn vormgegeven kwalificeren zich volgens haar als reclame-uiting. Shirtsponsors zouden het ook „lastiger” krijgen.

Paul Koster, directeur van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB), verwacht „een positief effect”. Ook de VEB is kritisch over de producten en vindt dat er „actie moet worden ondernomen” om ze van de consumentenmarkt te weren. Hij kijkt uit naar de nieuwe Europese regels die vanaf 2018 moeten gaan gelden.

De man wiens schoonvader 50.000 euro verloor, is niettemin sceptisch. „Ik denk dat het symptoombestrijding is.” Je kunt met een reclameverbod die producten nooit helemaal onzichtbaar maken, denkt hij. Veel belangrijker, zegt hij: de AFM kan nu toch wel iets doen? De broker van zijn schoonvader gaf advies, stelt hij. Dat mag helemaal niet onder de vergunning waar die mee werkt. Dan moet de AFM toch kunnen optreden? Al was het maar met een (fikse) boete.