Twee reepjes Europa in Afrika zijn de hoop van migranten: 'Leve Spanje!'

Gek van vreugde liepen maandag ruim driehonderd migranten in de vroege ochtend door de straten van Ceuta, een van de twee Spaanse enclaves in Marokko. Ze riepen 'leve Spanje', 'dank aan God' en vooral 'boza', de strijdkreet die Afrikanen altijd gebruiken bij de bestorming van de hekken aan de grens. Afgelopen vrijdag gingen al vijfhonderd migranten hen voor. De enclaves Ceuta en Melilla waren bijna vergeten, maar dat is nu voorbij.

Het zijn twee stukje Europa in Afrika: Ceuta meer naar het westen, Melilla naar het oosten, beide omringd door Marokko en de zee. De enclaves zijn al Europees grondgebied sinds de 15de eeuw.

Koloniaal verleden

Marokko, dat de enclaves niet erkent, slaagde er gedurende vijf eeuwen niet in ze te veroveren. De Marokkanen beschouwen Ceuta en Melilla als overblijfselen zijn van het koloniale verleden. Tegelijkertijd vormen de enclaves de broodwinning voor een groot deel van de bevolking van de Rif. Marokko erkent de grensovergangen niet voor de handel. Maar wat een mens kan dragen, mag mee als handbagage. Er hoeft dan geen invoerbelasting te worden betaald. Tienduizenden Marokkaanse mannen en vrouwen steken dus dagelijks de grens over met enorme pakken op hun rug.

Ceuta was aanvankelijk Portugees, Melilla was steeds in Spaanse handen. In 1860 werd daar de grens vastgesteld: vanaf het fort van Melilla werden met een kanon kogels afgeschoten. Waar ze neerkwamen, werd de grens getrokken. Die grens is nu een van de zwaarst verdedigde van Europa.

Dat was nog niet zo in de jaren negentig. Steeds meer migranten ontdekten Ceuta en Melilla toen als makkelijke entree naar Europa. De Spaanse autoriteiten reageerden door in 1995 het eerste hek op te richten. Daarna werden de hekken steeds hoger en bekleed met steeds venijniger prikkeldraad.

Lees ook:

Migranten breken opnieuw door hekken van Spaanse enclave bij Marokko
Zo'n driehonderd Afrikaanse migranten zijn in de nacht van zondag op maandag door de hekken van de Spaanse enclave Ceuta gebroken. Het is de tweede keer in korte tijd dat zo'n grote groep voet op bodem wist te zetten op Spaanse grond in Afrika. Vrijdagochtend braken bijna vijfhonderd migranten door de hekken.

Mesjes

Maar zelfs als er doden vallen, laten de Afrikaanse migranten zich niet ontmoedigen. In 2005 komen minstens veertien mensen aan de grens om het leven, de meesten doordat ze worden beschoten door Marokkaanse grenswachten. Spanje versterkt de hekken met ijzerdraad met mesjes eraan. Het leidt ertoe dat migranten ernstige verwondingen oplopen als ze proberen de grens over te steken. Ook de Spaanse sociaal-democratische premier Zapatero ziet er uiteindelijk de wreedheid van in en laat de mesjes weghalen. Er komt een constructie met staalkabels voor in de plaats, waarin de migranten verstrikt raken. De Spaanse politie krijgt de tijd om de migranten te bereiken als ze het hek over klimmen. Zolang ze nog niet het derde hek over zijn, sturen ze hen terug naar Marokko.

In 2014 probeert een grote groep Afrikanen Ceuta al zwemmend te bereiken. De Spaanse politie vuurt rubberkogels op hen af. Er verdrinken vijftien mensen.

Samenwerking

Daarna zoekt Europa de samenwerking met Marokko. Ook aan de Marokkaanse zijde van de grens wordt vanaf 2014 een hek opgericht. Waarom het land zo veel moeite doet migranten binnen zijn grenzen te houden? Vooral omdat Marokko rijkelijk wordt beloond voor deze dienstverlening. Van 2014 tot 2017 ontvangt het tussen de 728- en 890miljoen euro uit het Europees Nabuurschapsinstrument. Geen enkel buurland krijgt zo veel geld. Ook Spanje betaalt. In 2012 gaf de Spaanse regering 32 miljoen euro aan Marokko voor de integratie van immigranten en de economische ontwikkeling van het noorden van het land.

Ondertussen is de Europese markt opengesteld voor groenten en fruit uit Marokko. En is de EU voorzichtig met kritiek op de Marokkaanse bezetting van de Westelijke Sahara. Totdat het Europees Hof van Justitie in december 2016 vonnist dat het akkoord over vrijhandel in groenten, fruit en vis niet van toepassing is op de Westelijke Sahara.

De Marokkaanse minister van Landbouw, Aziz Akhannouch, geeft begin februari een interview aan het Spaanse persbureau EFE dat weinig aan duidelijkheid te wensen overlaat. 'Wij willen dat onze landbouwers en vissers niet langer in onzekerheid hoeven te zijn, omdat ze niet weten wat er met hun producten gebeurt als ze de grenzen van de Europese Unie bereiken', zegt hij.

En ook: 'Hoe willen jullie dat wij de Afrikaanse emigratie tegenhouden en zelfs de Marokkaanse als Europa niet met ons wil samenwerken? Waarom gaan we er nog mee door de politieagenten van Europa te zijn en hen (de migranten) werk te geven? Om waarheen te exporteren? Het emigratieprobleem is erg begrotelijk voor Marokko en Europa moet dat op waarde schatten.'

Pionnen

Het lijkt erop dat Marokko de Europese Unie nu onder druk probeert te zetten door de grens open te stellen. Ook Marokko weet: de enclaves zijn maar klein, de capaciteit om immigranten op te vangen is beperkt. Nu al zitten er 1.400mensen in een opvangcentrum waar er 512 in passen.

Het zou dus zomaar kunnen dat de achthonderd Afrikanen die afgelopen weekend Europa binnenkwamen pionnen zijn in een geopolitiek spel. Tot hun blijdschap: er waren maandagochtend ook mensen die de Marokkaanse koning Mohammed VI dankten, meldt de plaatselijke krant El Faro de Ceuta.